برهان‌الدین جانم چشتی ، از مشایخ طریقت چَشْتیّه * در هند جنوبی در قرن دهم. پدرش ملقب به شاه میران‌جی شمس‌العشاق نیز از مشاهیر این طریقت در دکن بوده و دو کتاب به فارسی در عرفان تألیف کرده است (منزوی، ج 3، ص 1244، 1956). مؤلف تذکرة الانساب نسب پدر او را با دوازده واسطه به زیدبن علی (شهادت در 122) رسانیده است (محمد هاشم علی، ص 15(برهان‌الدین در رساله‌ای موسوم به نسل‌نامه ، در احوال شخصی خود، گفته است که پدرش از مکة معظمه به هند مهاجرت کرده است و در اوایل زمان سلطنت سلطان علی‌عادلشاه اول (حک :965ـ 988؛ عبدالقیوم، ص 365ـ366)، و به قول مؤلف بساتین السلاطین در 966، به بیجاپور رسیده (همان، ص 367) و پس از مدتی در 970 در همانجا درگذشته است (همان، ص366). بااین‌حال، سال و محل تولد برهان‌الدین در هیچ منبعی به‌صراحت مذکور نیست؛ اما بنابر دو قرینه، یکی اینکه بخش اول نکتة واحد (اثر منظومی در تصوّف) را در 967 سروده (همان، ص370) و دیگر اینکه پدرش در 966، پس از مهاجرت، در بیجاپور سکنی گزیده بود، می‌توان گفت که او در اثنای اقامت پدر در مکة معظمه متولد شده و، بنابراین، سال تولدش احتمالاً حدود رُبع دوم قرن دهم است.برهان‌الدین علوم ظاهری و باطنی را در محضر پدر فراگرفت و، پس از گذراندن مراحل سلوک، به دست او خرقة خلافت پوشید. سلسلة طریقت او به سید محمد گیسودراز می‌رسد (محمد هاشم علی، ص 28، 31). پس از درگذشتِ پدر، خدمات او را ادامه داد و بقیة عمر را به تدریس و ارشاد و تبلیغ و تصنیف و تألیف پرداخت.برهان‌الدین در بیجاپور درگذشت و در مقبرة پدرش در محلة ارشادپور مدفون شد. سال وفات او را به اختلاف بیان کرده‌اند. بنابر مادة تاریخ مندرج در پایان ارشادنامه ، اثر معروف او، محققاً در 990 حیات داشته، لیکن به احتمال قوی در همان سال درگذشته است (عبدالحق، ص 25، 39).از فرزندان او فقط شاه امین‌الدین علی اعلی (متوفی 1086) را می‌شناسیم (همان، ص 49ـ50) که پس از وفات پدر به دنیا آمده است؛ و از او آثار منظوم و منثوری در تصوف و عرفان و ادبیاتِ اردو باقی است. نام خلفای برهان‌الدین، شیخ محمود چشتی و حاجی اسحاق و شیخ عطاءالله و شاه راوَل در منابع ذکر شده است (عبدالقیوم، ص 369(.آثار منظوم برهان‌الدین عبارت است از: ارشادنامه (مثنوی به زبان اردو شامل 500 ، 2 بیت)؛ حجة‌البقا (805 بیت)؛ رموزالواصلین ؛ منفعة‌الایمان ؛ نکتة واحد ؛ وصیة‌الهادی ؛ سُک سهیلا و مسافرت شیخ خان‌میان و آثار منثور: کلمة الحقایق و گفتار برهان . وی آثاری نیز به‌فارسی دارد که برخی از آنها عبارت‌اند از: کشف‌العوالم ، کلید گنج ، مخزن سالکین و مقصد عارفین ، معرفت‌المجبوب (منزوی، ج 3، ص 1793، 1811، 1887، 1956).منابع: عبدالحق، قدیم اردو ، کراچی؛ عبدالقیوم، تاریخ ادب اردو ، کراچی؛ سیدمحمد هاشم علی، میران جی شمس العشاق ، حیدرآباد دکن 1974؛ احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان ، ج 3، لاهور 1363 ش.
