برومند، نورعلی ، استاد موسیقی و نوازندة چیره‌دست انواع سازهای سنّتی ایرانی (1284ـ1355 ش). پدرش میرزا عبدالوهاب خان جواهری، جواهرساز و پرورش‌دهندة گل بود و با موسیقیدانان مشهور مناسبات نزدیک داشت (خالقی، بخش اول، ص 499ـ501). برومند از پانزده سالگی نزد غلامحسین درویش (1251ـ1305 ش) استاد تار و سه تار، آموزش دید (لطفی، ص 589؛ خالقی، بخش اول، ص 498) و ردیفهای ابتدایی را فراگرفت. در هجده سالگی، با روح‌اللّه خالقی * ، آشنایی یافت و مدتی به اتفاق او تمرین نوازندگی کرد (خالقی، بخش اول، ص 498ـ500). کمی بعد به آلمان رفت و در کنار تحصیل در رشتة پزشکی، به یادگیری پیانو، سرایش و اصول نُت‌خوانی موسیقی غربی همّت گماشت و به آثار موتسارت، آهنگساز اتریشی، علاقه پیدا کرد. در1306 ش به ایران بازگشت و برای یادگیری ردیفهای متوسط تا عالی و اصول قراردادیِ نت‌نویسی ایرانی، نزد موسی معروفی * (1268ـ1343 ش)، هنرآموز ارشدِ درویش به شاگردی پرداخت. سپس برای ادامة تحصیل طبّ، بار دیگر به اروپا رفت، اما بر اثر ابتلا به بیماری ناشناخته‌ای نابینا شد و ناچار در 1315 ش به ایران بازگشت (نتل، ص 21) و تمام وقت خود را به تعلّم و تعلیم موسیقی اختصاص داد. از اساتید او صمصام‌الدوله و فخام‌الدوله بهزادی، ابوالحسن صبا، حسین‌خان هنگ‌آفرین، یوسف فروتن، حبیب سماعی، عبدالله دوامی و اسماعیل قهرمانی را می‌توان نام برد که هریک در شاخه‌ای از موسیقی استادی بنام بودند و برومند سالهایی طولانی باصبر و حوصله نزد آنان به تعلّم و تمرین پرداخت (لطفی، همانجا؛ مشحون، ج 2، ص 517). او به مدت دوازده‌سال تمام ردیفهای موسیقی سنتی ایران را نزد اسماعیل قهرمانی * ، شاگرد ممتاز و ارشد مکتب میرزا عبداللّه دوامی فراگرفت (خالقی، بخش 1، ص 123؛ ستایشگر، ج 3، ص 97، 446) و از آنجا که پنجه و مضراب قهرمانی به علت کهولت سنّ بسیار ضعیف شده بود، برومند باممارست فراوان کار استاد را بازآموزی، بازسازی و درست به شیوة خود او اجرا و تدوین کرد (دورینگ، ص 14). برومند در نتیجة معاشرت طولانی با استادان آواز، چون سیدحسین طاهرزاده * (1262ـ1334 ش) ظرافتهای اجرا و اسلوب بیانی وی موسوم به «مکتب اصفهان» را، بخوبی فرا گرفت ( رجوع کنید به خانعلی، ص 21ـ22).برومند تا اواسط دهة 1340 ش، کمابیش در انزوا و برکنار از مسئولیتهای اجرایی و آموزشی رسمی بود؛ اما در این سالها با گشایش بخش موسیقی دانشکدة هنرهای زیبای دانشگاه تهران (لطفی، ص590)، او به تدریس ردیفها و شیوة اجرای آنها در دو قالب «سازی» و «آوازی» پرداخت. سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران، «ردیف نورعلی برومند» را در اوایل دهة 1350 ش ضبط کرد که بعدها به صورت غیر رسمی و با کیفیتی نامطلوب انتشار یافت؛ متن نُت‌نویسی شدة آن را نیز همراه با نوارهای برومند شاگرد فرانسوی وی ژان دورینگ در 1370 ش در تهران منتشر کرد. در1372 ش، مجموعة اجراهای برومند به صورت نوار به همراه کتاب نتهای ردیف او منتشر شد. برومند سرانجام، در پی سکتة قلبی در دوم بهمن 1355، در تهران درگذشت و در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد (خانعلی، ص 22).نورعلی برومند عمدتاً به عنوان مدافع سنّت هنری قدیم و گردآورندة ردیف هفت دستگاه و پنج آواز موسیقی ایرانی شناخته شده است، در حالی که فراتر از این، تأثیر او به عنوان بزرگترین شفاهی‌دان موسیقی اصیل در شناساندن اصول و ظرایف هنر سنت موسیقی قابل بررسی است. علاوه بر اینها وی نوازنده‌ای چیره‌دست و صاحب سبک بود (لطفی، ص 592) و از نظر آگاهی به رموز فنّ تلفیق درست شعر با موسیقی در آواز، سازشناسی، دقت کم مانند در تشخیص زنگ و رِنگ صحیح و نیز در شعر شناسی، مرجعی معتبر در دورة خود به شمار می‌رفت.برومند در تعلیم هنرآموزان در عین وسواس شدید در گزینش شاگردان و پرهیز از آموزش ظرایف به هنرآموزانی که ثبات هنری ـ اخلاقی نداشتند، در تعلیم افراد شایسته و قابل اعتماد بی‌دریغ می‌کوشید. وی به روش «کارگاهی» و تعلیم حضوری (سینه به سینه = سماعی = گوشی) اعتقاد تام داشت و به ثبت نغمات ایران با اصول نت‌نویسی موسیقی غرب، اعتباری نمی‌داد ( رجوع کنید به کیانی، ص 111(با وجود پرهیز آگاهانة برومند از درآمیختن با موسیقی اروپایی، با بررسی دقیقتر می‌توان اثر پذیریهای ملایم و نامحسوس او را از نوع موسیقی متجددانه و غربی شدة‌ایرانِ سالهای 1302 به بعد دریافت. این اثرپذیری بویژه در انتخاب نسبتهای فواصل، انتخاب نوع ساز و در ظرایفی دیگر که با ارائة نمونه‌های شفاهی دانسته می‌شود، قابل تشخیص است.منابع: روح‌الله خالقی، سرگذشت موسیقی ایران، تهران 1353 ش؛ یوسف خانعلی، «با هم به راه افتادیم، بی او برگشتیم»، تماشا ،دورة 5، ش 298 (بهمن 1355)؛ ژان دورینگ، ردیف سازی موسیقی سنّتی ایران: ردیف تار و سه تار میرزا عبداللّه به روایت نورعلی برومند ، ترجمة پیروز سیّار، تهران 1370 ش؛ نورالدین رضوی سروستانی، «از محجوبی تا برومند: گفتگو با استاد رضوی سروستانی»، کلک ، ش 14ـ15 (اردیبهشت ـ خرداد 1370)؛ مهدی ستایشگر، نام نامة موسیقی ایران زمین ، ج 3، تهران 1376 ش؛ مجید کیانی، هفت دستگاه موسیقی ایران ، تهران 1368 ش؛ محمدرضا لطفی، «نورعلی برومند، استاد برجستة گروه موسیقی دانشکدة هنرهای زیبای دانشگاه تهران»، چیستا ، دورة 2، ش 5 (دی 1361)؛ حسن مشحون، تاریخ موسیقی ایران ، تهران 1373 ش؛ برونو نتل، «نورعلی برومند استاد موسیقی»، تماشا ، دورة 6، ش 289(آذر 1355).
