بروجردی، رحیم ، از فقها و پیشوایان مذهبی مشهد و مؤلف چند اثر علمی. در 1224 در بروجرد زاده شد. پدرش میرزا محمّد نام داشت. پس از فراگرفتن مقدمات و دورة اولیة سطح، در زمرة شاگردان شیخ اسدالله بروجردی * معروف به «حجة‌الاسلام» (متوفی 1271) درآمد و فقه را در سطح بالا از او فراگرفت و اصول را از حاج سیدمحمد شفیع جاپلقی (متوفی 1280) آموخت (اعتمادالسلطنه، 1362ـ1363 ش، ج 2، ص 687ـ688؛ همو، 1363 ش، ص 194؛ آقابزرگ طهرانی، 1404، جزء 2، قسم 2، ص 723). در هفده سالگی به نجف رفت و در زمرة شاگردان شیخ محمدحسن صاحب جواهر (متوفی 1266) درآمد و چون بر المختصرالنافع شرحی نوشت که استادش آن را پسندید، از شیخ محمدحسن تصدیق اجتهاد گرفت (بامداد، ج 5، ص 247). بروجردی در نجف و سپس در کربلا به‌تدریس پرداخت، تا آنکه به‌درخواست بزرگان مشهد در 1258 به‌قصد تدریس و ارشاد به آن شهر رفت و مورد توجه قرار گرفت؛ و چون ساکن محلة بالاخیابان مشهد بود به«بالاخیابانی» معروف شد.در 1266، پس از سرکوب شدن محمدحسن‌خان سالار و فرونشستن آشوب مشهد، میرزاتقی‌خان امیرکبیر، بروجردی را به نیابت تولیت آستان قدس منصوب کرد. وی حدود یک سال آن منصب را برعهده داشت و تا حدودی موفق به اصلاح امور شد تا در 1267، میرزاعبدالباقی گیلانی به‌جای او این سمت را برعهده گرفت (اعتمادالسلطنه، 1362ـ1363 ش، ج 2، ص 688؛ همو، 1363 ش، همانجا؛ بامداد، ج 2، ص 237، 292، ج 5، ص 247(.بروجردی در 1309 در 85 سالگی درگذشت و در رواق دارالسیادة حرم رضوی به‌خاک سپرده شد (بامداد، ج 5، ص 247(آثار او عبارت‌اند از : شرح مختصرالنافع ؛ جوامع‌الکلام فی‌شرح قواعدالاحکام ، که در 1274 آن را تألیف کرده و به‌گفتة آقابزرگ طهرانی (1403، ج 5، ص 252) کتاب بزرگی است و نسخة آن به‌خط خودش در کتابخانة ملک تهران موجود است. در تعلیقات کرام‌البررة (قسم 2، تعلیقة شمارة 1320) کتابی با همین نام در چند مجلّد به‌عبدالرحیم بروجردی (متوفی 1277) نسبت داده شده است که ظاهراً اشتباه است و همین کتاب محمدرحیم بروجردی است ( رجوع کنید به آستان قدس رضوی. کتابخانة مرکزی، ص 175)؛ الهدیة‌الرضویة ، که برگزیده‌ای از کتابهای مزار و در آداب زیارت امام رضا علیه‌السلام است. این کتاب با عنوان التحفة‌الرضویه نیز شناسانده شده و آقابزرگ طهرانی (همان، ج 25، ص 208) احتمال می‌دهد که مؤلّف بعد از اتمام کتاب نام آن را تغییر داده است. بروجردی کتابخانة بزرگی داشته که با نسخه‌های آثار و دستنوشته‌های او به‌کتابخانة حاج‌حسین‌آقا ملک انتقال یافته است (همان، ج 5، ص 252). دو پسر او، شیخ حسن و شیخ عبدالحسین، هم از روحانیان مشهد بوده‌اند (همو، 1404، جزء 1، قسم 2، ص 723). اعقاب او لقب «رحیمی» را برای خود برگزیده‌اند. در یادداشتهای قزوینی (ج 8، ص 264) شرح حال این بروجردی اشتباهاً برای عبدالرحیم بروجردی، عالم نامبردار تهران در قرن سیزدهم، ثبت شده است (محبوبی اردکانی، ص 749(.منابع: آستان قدس رضوی. کتابخانة مرکزی، فهرست الفبائی کتب خطی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی ، تألیف محمد آصف فکرت، مشهد 1369 ش؛ محمد محسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت 1403/1983؛ همو، طبقات اعلام‌الشیعة، جزء 1: نقباء البشر فی‌القرن الرابع عشر، جزء 2، الکرام البررة ، مشهد 1404؛ محمد حسن‌بن علی اعتمادالسلطنه، المآثر والا´ثار، در چهل سال تاریخ ایران ، چاپ ایرج افشار، ج 1، تهران 1363 ش؛ همو، مطلع‌الشمس ، چاپ سنگی تهران 1301ـ1303، چاپ تیمور برهان لیمودهی، چاپ افست تهران 1362ـ1363 ش؛ مهدی بامداد، شرح‌حال رجال ایران در قرن 12 و 13 و 14 هجری ، تهران 1357 ش؛ محمد قزوینی، یادداشتهای قزوینی ، چاپ ایرج افشار، تهران 1363 ش؛ حسین محبوبی اردکانی، تعلیقات حسین محبوبی اردکانی بر المآثر و الا´ثار ، در چهل سال تاریخ ایران ، چاپ ایرج افشار، ج 2، تهران 1368 ش.
