برقی، اسماعیل بن احمدبن زیادة‌اللّه التُجیبی، ادیب، شاعر و مؤلف عربی زبان قرن پنجم. اهل قیرَوان بود و در المهدیه زندگی می‌کرد. کنیه‌اش ابوطاهر و شهرتش برقی بود (ابن‌ابّار، ج 1، ص 159). اشتهارش به برقی به سبب نسبتش به منطقة بَرقة * افریقیّه است (کحاله، ج 2، ص 259، پانویس). برقی حافظه‌ای قوی و خطّی خوش داشت و نیکو شعر می‌سرود. پس از 400 به اندلس سفر کرد (ابن‌ابّار، همانجا). او در شرح المختار من شعر بشّار (ص 14) می‌نویسد که در 406 در شهر مالقة اندلس بوده است. سپس به مصر رفته و به گفتة ابن‌ابار (همانجا) در 415 در آنجا اقامت داشته است. سیوطی (ج 1، ص 443)، به نقل از سِلَفی، می‌گوید که برقی نزد ] ابو [ یعقوب‌بن خَرَّزاذ نَجِیرمی و دیگر استادان مصری تعلیم یافته است. وی همچنین از ابواسحاق حُصری * بهره برده و ادب‌الکاتب (در متن ابن‌ابّار: ادب الکتّاب ) ابن‌قُتیبه را از ابویعقوب نجیرمی روایت کرده است (ابن‌ابّار، همانجا). برقی در راه سفر به مکّه، در اسکندریّه با ابومروان طبنی دیدار کرد و در 438 مراسم حجّ را به‌جای آورد (همانجا). وی در حدود 445 درگذشت (زرکلی، ج 1، ص 309(.از برقی این آثار به جای مانده است: شرح‌المختار من شعر بشّار ، اثری بدیع که شارح در آن مآخذ شعر بشّار را ذکر و از تأثیر شعر او بر شاعران پس از خود یاد کرده است. برقی انتساب برخی ابیات را به بشّار مردود دانسته و شاعر اصلی آنها را شناسانده است (ص 49). این کتاب نوعی نقّادی شعر بشّار و بیان نقاط ضعف و قوّت اشعار اوست. نسخه‌ای از این شرح در فهرست کتابخانة آصفیّه معرفی شده و نسخة دیگری از آن در حیدرآباد موجود است (بروکلمان، ج 2، ص 16ـ17). این شرح در 1314 ش/1935 در علیگره هندوستان به چاپ رسیده است؛ الرائق بأزهارالحدائق که مجموعه‌ای است در ادب و اخبار؛ شرح ابیات فی‌الظاآتِ احمدبن‌عمارالمقری که یک نسخة خطّی از آن، با تاریخ 661، در کتابخانة رباط موجود است (زرکلی، همانجا).منابع: ابن‌ابّار، التکملة لکتاب الصلة ، چاپ عبدالسلام هراش، بیروت 1995؛ اسماعیل‌بن احمد برقی، شرح المختار من شعر بشّار ، چاپ محمد بدرالدین علوی، علیگره 1935؛ کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی ، ج 2، نقله الی العربیة عبدالحلیم نجار، قاهره 1968؛ خیرالدین زرکلی، الاعلام ، بیروت 1986؛ عبدالرحمان‌بن ابی‌بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة ، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره 1384؛ عمررضا کحاله، معجم المؤلفیّن ، دمشق 1957ـ1961، چاپ افست بیروت ] بی‌تا. [.
