بُرْجُ الشهدا ، از برجهای شهرکهن مارده، در اندلس. این برج به سبب جنگ مهمی که مسلمانان در آغاز لشکرکشی به اندلس (94) در جوار آن کردند و شهیدانی به جا گذاشتند، به برجالشهدا معروف شد. در اخبار مجموعه (قرن پنجم)، یکی از قدیمترین منابع، آمده است که چون موسیبننُصَیر * به شهر مارده آمد، این شهر دارالملک بعضی از شاهان اندلس، و دارای آثار، پلها، کاخها و کنیسههای شگفتانگیز بود. او آنجا را محاصره کرد و مردم از شهر بیرون آمدند و تجمع کردند. سپس در فاصلة یک میلی باروی شهر جنگ شدیدی درگرفت. موسی ضمن جنگ متوجه حفرهای (یا خندقی) نزدیک صخرة کنار باروی شهر شد. شبانه در آنجا سربازان و اسبهایی را به کمین نهاد. صبحگاه، لشکر انبوهی به مسلمانان حملهور شد. مردان کمین کرده بر اسبها سوار شدند و با آنان جنگیدند و بسیاری از ایشان را کشتند. فقط کسانی که از معرکه به شهر گریختند، نجات یافتند (ص 25). محاصرة شهر و جنگهای متوالی، چندین ماه ادامه یافت (ابناثیر، ج 4، ص 564 ـ565؛ اخبار مجموعه ، همانجا) تا آنکه موسی آلتی قلعهگیر (باروکوب) ساخت و مسلمانان آن را آرام پای یکی از برجهای باروی شهر بردند و شروع به سوراخ کردن صخرة زیرِ بارو کردند، اما به سنگ بسیار سختی برخوردند که کلنگ و تیشة آنان را کُند کرد. در این هنگام دشمنانی که بر بالای بارو قرار داشتند آنان را میکشتند. چون مسلمانان زیر آن قلعهگیر کنار برج شهید شدند، ازینرو آن برج را برج الشهدا نامیدهاند ( اخبار مجموعه ، همانجا؛ مقرّی، ج 1، ص 270). صاحب اخبار مجموعه میگوید که کمتر کسی این واقعه را میداند (همانجا)، به نوشتة ابناثیر (قرن هفتم)، اینبرج تا روزگار وی به همین نام (برجالشهدا) معروف بوده است (ج 4، ص 565).منابع: ابناثیر، الکامل فیالتاریخ ، بیروت 1399ـ1402/1979ـ1982؛ اخبار مجموعة ، قاهره 1401/1981؛ احمدبنمحمد مقری، نفحالطیب ، چاپ احسان عباس، بیروت 1388/1968.
