بَرْبا ، نامی که مصریان به کلیة معابد و ابنیة کهن اطلاق میکردند. این قول ابنجُبیر را یاقوت نیز تأیید کرده است. به گفتة یافوت (ج 1، ص 531)، «بربا کلمهای قبطی است» و به بناهای محکم و کهن عهد بت پرستی که برای جادوگری به کار میرفته است، اطلاق میشود. این بناها بسیار شگفتانگیز بوده و نقاشیها و مجسمههای بسیار داشته است. عبداللّطیف نیز به عظمت این معابد و ابعاد موزون و حجم فوقالعادة مواد به کار رفته در آنها اشاره کرده و از کثرت کتیبهها و نقوش و کندهکاریها و برجستهکاریهای آنها به شگفت آمده است. به نظر برخی از نویسندگان عرب، این نمادهای مختلف برای فواید عملی، یعنی حفظ فنون و وسایلِ حرفههای مختلف و ضبط دانشهای زمان برای نسلهای آینده، بوده است.سِوِروسِ اَشَمُونی ، مورخ مسیحی بَطارقة اسکندریه، کلمة بربا را به معنای معبد کفار غیر مسیحی، در مقابل عبادتگاههای مسیحیان، به کار میبرد. لفظ عربی «بربا» (جمع آن در عربی قدیم: بَرابی) آوانویسی واژة قبطی «پرپه » به معنای معبد است. لفظ بربا را لئون افریقی نیز به کار برده است.بسیاری از مؤلفان، داستانهایی باورنکردنی با شاخ و برگ بسیار دربارة این معابد نقل کردهاند؛ از قبیل ] ذکر این معابد به عنوان [ وسایل دفاع از کشور در مقابل دشمنان خارجی با استفاده از طلسم، و کشف گنجها تنها وصف نسبتاً جدی این معابد، از ابنجبیر است دربارة معبد اَخمیم که دیگر وجود ندارد.منابع: ] ابن جبیر، رحلةابنجبیر ، بیروت 1404/1984، ص 40 [ ؛ ابنندیم، کتابالفهرست ، چاپ فلوگل، لایپزیگ 1871ـ1872، ج 1، ص 353، ج 2، ص 188؛ عبدالطیفبن یوسف عبدالطیف بغدادی، الافادة والاعتبار ، ص 182؛ احمدبن علی مقریزی، المواعظ والاعتبار ، قاهره 1911ـ1924، ج 1، ص 162؛ یاقوت حموی، معجمالبلدان ، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ1873، ج 1، ص 165؛L'ـgypte de Murtadi , Introduction by G. Wiet, 98-114; Ibn S a ¦ Ü id Andalos ¦ â , T abak a ¦ t al-Umam , tr, Blachإre, 85; Jean Lإon L'Africain, Description de L'Afrique , ed. ـpaulard, â â , 537; Quatremإre, Recherches dur la langue et la littإrature de l'Egypte, 278-280; S.de Sacy, ûObseruations sur le nom des Pyramidesý, in Bib. des arabisants franµais , â , 243-250.