بَرانِس ، طایفه‌ای که با طایفة بُتْر، قوم بربر * را تشکیل می‌دهد. این کلمه صورت جمع نام سَلَف مشترک آنها، بُرنُس است (برای ریشة احتمالی این نام رجوع کنید به بُتْر * ).به گفتة ابن خلدون، برانس شامل پنج ] هفت ؟ [ قوم بزرگ است: اَوْرَبَه * ، عَجیسَه، اَزداجه ] ازداحه ؟ [ ، مَصموده * - غُماره * ، کُتامه * - زَواوه، صَنهاجه * و هَواّره * . اما در تعلق سه گروه اخیر به برانس، اختلاف است؛ برخی آنها را اَخلاف حِمیَر و بنابراین غیر بربر می‌دانند. دربارة آنها و مصموده در اینجا بحث نمی‌شود.قدیمترین زاد بوم طایفة برانس در حقیقت جبال اوراس * ، استان شمالی قسطنطنیه و دوکَبیلیه ] بلادالقبائل [ است که به عنوان ساکنان کوه‌نشین در آنجا می‌زیستند. هنگام اولین حملة اعراب، در ربع نخست سدة اول هجری، اورَبة پیرو کسیلة * معروف، پس از شکست و مرگ رهبرشان بناچار اوراس را ترک کردند و به شمال مراکش رفتند و آنجا ] در ناحیه‌ای [ از جبال زَرهون تا رودخانة وَرْقَه ساکن شدند؛ امروزه ممکن است با نامهای برخی از طوایف کهن در طول سواحل این رودخانه برخورد کرد: لُجایه، مَزیات (مزیاتَه) و رَغیوَه ] رغیوثه ؟ [ . نقشی که آنها در مناسبات با ادریس اول * داشتند معروف است.دربارة اوضاعی که موجب شد برخی از برانسیها به شمال تازه * بروند و در آنجا ساکن شوند، اطلاعی در دست نیست. در هر حال البَکْری، به‌برخی از برانس و اوربه در گفتگو از امپراتوری نُکور * اشاره کرده است. در طایفة فعلی (به زبان محلّی: البرانص؛ صفت نسبی آن: البَرنوصی)، که شامل گروهی فرعی به نام وَربَه است، پذیرایی امیر اوربه از ادریس اول (در وَلیلَه)، به‌یاد مانده است و حتی بقایای کاخ او در آنجا نشان داده می‌شود.برانس - اوربه در لشکرهایی که از مراکش برای فتح شبه جزیرة ایبری فرستاده شد، شرکت کردند؛ برخی از آنها در آنجا مستقر شدند و نام خود را به جَبَل البرانس (اکنون سیرا دِ آلمادِن در شمال قُرطُبه) دادند.برخی از برانس (از شمال تازه)، جزو نیروهای ریف * بودند که طنجه را گرفتند (1096/1684). روستایی در فحصِ طنجه نیز برانس نام دارد.دربارة علل استقرار برانسِ ازداجه (و مِسِطّاسه) در منطقة اُران، اطلاعی در دست نیست؛ برخی از مسطاسه ] مسطاطه ؟ [ هنوز در منطقة بادِس * زندگی می‌کنند. دربارة کتامة مراکش نیز به همان اندازه بی‌اطلاعیم.منابع : عبدالله‌بن عبدالعزیز بکری، کتاب المغرب فی ذکر بلاد افریقیة و المغرب ؛G. S. Colin, "Le parler arabe du Nord de la rإgion de Taza", BIFAO , xv â â â (1920), 33; idem, Sayyid i ¦ Ahmad Zarru ¦ q al-Burnu ¦ s i ¦ , in Rivista della Tripolitania ,1925; Fragments historiques sur les Berbe © res au moyen-a ª ge , ed. Le ¨ vi-Proven µ al, Rabat 1934, 64, 80; E.F.Gautier, L'Islamisation de l'Afrique du Nord. Les sie © cles obscurs du Maghreb , Paris 1927, 211-214; Ibn Khaldu ¦ n, Histoire des Berbe © res , tr. de Slane, 1925, I, 169-170, 272-299; Jean Le ¨ on L'Africain, Description de l'Afrique , tr.ـpaulard, Paris 1956, 305; Trenga, "Les Brane © s", AM , I, 3 and 4.
