بِدْلیسی، شیخ‌عمّار (یا بَدْلیسی)، عماربن محمّدبن مَطَر بن سحاب، از مشایخ سلسلة سهروردیه در قرن ششم. معصومعلیشاه او را شیخ عماربن یاسر اَنْدُلُسی معرفی می‌کند (ج 2، ص 335ـ336). بدلیسی از کردهای بدلیس، قصبه‌ای نزدیک اَخلاط (از نواحی ارمنیة ترکیه)، و مرید ابوالنجیب عبدالقاهر سهروردی * (متوفی 563) بود (مردوخ روحانی، ج 1، ص 52). تاریخ ولادت او در منابع ذکر نشده است. دربارة تاریخ وفات بدلیسی نظریات متفاوتی وجود دارد. شیروانی (ص 111ـ112) وفاتش را در زمان حکومت مستنصر عبّاسی می‌داند، در حالی که خوانساری (ج 2، ص 7) تاریخ 582 را ذکر می‌کند. بدلیسی در بدلیس به خاک سپرده شد (ابن کربلائی، ج 2، ص 335).یکی از منسوبان بدلیسی که نَسَب طریقت خود را به او می‌رساند حسام‌الدین‌علی (متوفی 900)، عارف بدلیسی است که تفسیری عرفانی بر قرآن به نام جامع التنزیل و التأویل دارد (بدلیسی، ص 448؛ مردوخ روحانی، ج 1، ص 135). به نوشتة جامی (ص 417ـ 418) یکی از مریدان برجستة بدلیسی، ابوالجَنّاب احمدبن عمربن محمد خوفی، ملقّب به نجم‌الدین کبری (540 ـ 618)، بود که به همت شیخ عمار دروازه‌های فتوحات غیبی بر وی گشاده شد (ابن کربلائی، ج 2، ص 335ـ336). دربارة انتساب نجم‌الدین به بدلیسی، مشهور است که نجم‌الدین از بدلیسی «خرقة تبرّک» گرفته است، یعنی شیخ عمار «پیر صحبت» نجم‌الدین بوده و خرقة اصلی (ارادت) را اسماعیل قصری (متوفی 606) به نجم‌الدین بخشیده است. (همان، ج 1، ص 380، ج 2، ص 306؛ نجم‌الدین کبری، ص 23ـ24؛ علاءالدولة سمنانی، ص 314؛ شیروانی، مقدمة بدرالدین، ص 45ـ46). بنابراین، گفتة معصومعلیشاه (ج 2، ص 311) دربارة ارتباط سلسلة کبرویّه با سهروردیه از طریق شیخ عمار بدلیسی بدون سند است.به گفتة نوربخش قهستانی مؤلف سلسلة الاولیاء ، بدلیسی کتابهایی دربارة علوم اولیا، احوال و مکاشفات دارد (ص 45). علاءالدوله سمنانی (متوفی 736) نیز درباره یکی از رسایل بدلیسی می‌گوید: «جهت خلوتیان ذاکر» نوشته شده است (ص 93). از بدلیسی دو اثر به زبان عربی به جا مانده است: بهجة الطائفة بالله العارفة ] =بهجة الطائفة العارفة بالله [ (نسخة برلین، 2842)، در موضوعات مختلف عرفانی؛ صَوْم القلب (نسخة برلین، 3133) در چگونگی تصفیة روح انسان (مایر ، ص 20، 297).منابع : ابن کربلائی، روضات الجنان و جنات الجنان ، چاپ جعفر سلطان القرائی، تهران 1344ـ1349 ش؛ شرف‌الدین‌بن شمس‌الدین بدلیسی، شرفنامه: تاریخ مفصل کردستان ، چاپ محمد عباسی، چاپ افست تهران 1343 ش؛ عبدالرحمن‌بن احمد جامی، نفحات الانس من حضرات القدس ، چاپ مهدی توحیدی پور، تهران ] تاریخ مقدمه 1336 ش [ ؛ محمد باقربن زین‌العابدین خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات ، ترجمه، مقدمه، اضافات بقلم محمد باقر ساعدی خراسانی، تهران 1355ـ1360 ش؛ زین‌العابدین‌بن اسکندر شیروانی، ریاض السیاحه ، چاپ اصغر حامد ربانی، مقدمة حسین بدرالدین، تهران ] تاریخ مقدمه 1361 ش [ ؛ احمدبن محمد علاءالدولة سمنانی، مصنفات فارسی ، چاپ نجیب مایل هروی، تهران 1369 ش؛ بابامردوخ روحانی، تاریخ مشاهیر کرد ، ج 1، تهران 1364 ش؛ محمد معصوم‌بن زین‌العابدین معصوم علیشاه، طرائق الحقایق ، چاپ محمد جعفر محجوب، تهران ] تاریخ مقدمه 1318 [ ؛ احمدبن عمر نجم‌الدین کبری، فوائح الجمال و فواتح الجلال ، ترجمة محمد باقر ساعدی خراسانی، چاپ حسین حیدرخانی مشتاقعلی، تهران 1368 ش؛ محمدبن عبدالله نوربخش قهستانی، سلسلة الاولیاء ، در جشن نامة هانری کربن ، زیر نظر حسین نصر، تهران 1356 ش؛Fritz Meier, Die Fawa ¦ Ý ih al- G ama ¦ l wa-Fawa ¦ tih al-G ala ¦ l des Nag mad-din al-Kubra ¦ , Wisbaden 1957.
