بدعیه یا بدعیه

معرف

نام‌ گروهی‌ از خوارج‌ که‌ اطّلاع‌ مبسوط‌ و دقیق‌ از عقاید ایشان‌ و کسی‌ که‌ این‌ فرقه‌ به‌ او منسوب‌ است‌، در دست‌ نیست‌
متن
بِدْعِیّه‌ یا بِدَعِیّه‌، نام‌ گروهی‌ از خوارج‌ که‌ اطّلاع‌ مبسوط‌ و دقیق‌ از عقاید ایشان‌ و کسی‌ که‌ این‌ فرقه‌ به‌ او منسوب‌ است‌، در دست‌ نیست‌. سخنان‌ بدعیّه‌ مانند اَزارِقه‌ * است‌، جز آنکه‌ می‌گویند: نماز دو رکعت‌ در بامداد و دو رکعت‌ در شامگاه‌ است‌ (اشعری‌، ص‌ 126؛ مقدسی‌، ج‌ 5، ص‌ 138)، و از قرآن‌ دلیل‌ می‌آورند که‌ «وَأَقِمِالصَّلو'ة‌ طَرَفیِ النَّهارِ وَ زُلَفا مِنَ اللَّیْلِ...» (هود: 114)؛ و در جواز اسیرکردن‌ زنان‌ (مسلمان‌) و قتل‌ کودکان‌ کفّار، به‌ دلیل‌ قول‌ نوح‌ «لا تَذَر عَلَی‌ الاْ َرضِ مِنَ الْکافِرینَ دَیّاراً» (بر روی‌ زمین‌ هیچیک‌ از کافران‌ را مگذار؛ نوح‌: 26) با ازارقه‌ موافق‌اند (عبدالقادر گیلانی‌، ج‌ 1، ص‌ 86(.نَشْوان‌ حِمْیَری‌ * (متوفی‌ 573؛ ص‌ 178) همان‌ سخن‌ بدعیّه‌ دربارة‌ نماز و استدلالشان‌ به‌ آیة‌ مذکور را می‌آورد و می‌گوید که‌ بر خودشان‌ و موافقانشان‌ (در اصل‌ به‌ جای‌ «موافقیهم‌»، «موافقتهم‌») بقطع‌ گواهی‌ می‌دهند که‌ از اهل‌ بهشت‌اند، بدون‌ شرط‌ و استثنا. ابوالمعالی‌ محمدحسینی‌ علوی‌ از رجال‌ قرن‌ پنجم‌ گوید: «بدعیّه‌: اصحاب‌ یحیی‌بن‌اَصْرَم‌ و بر خویشتن‌ تقطیع‌ بهشت‌ گواهی‌ دهند» (ص‌ 49) که‌ درستِ آن‌، مطابق‌ گفتة‌ نشوان‌، باید «بقطع‌ به‌ بهشت‌» باشد. آنچه‌ در بیان‌ الادیان‌ تازگی‌ دارد نام‌ رئیس‌ بدعیّه‌ است‌ که‌ به‌ قول‌ مؤلف‌ آن‌، «یحیی‌بن‌ اصرم‌» بوده‌ است‌. از این‌ یحیی‌بن‌ اصرم‌ اطلاعی‌ به‌ دست‌ نیامد، جز آنکه‌ تقی‌الدّین‌ مقریزی‌ (متوفی‌ 845؛ ج‌ 2، ص‌ 355) گوید: «والاصْوَمیّة‌ أتباع‌ یحیی‌بن‌ اَصوَم‌» که‌ قطعاً اَصْرَم‌ و اَصْرَمیّه‌ است‌؛ و شاید غلط‌ چاپی‌ طبع‌ بولاق‌ (1270) باشد که‌ در دسترس‌ نگارنده‌ است‌. بنابراین‌، باید گفت‌ که‌ بدعیّه‌ را اصرمیّه‌ نیز می‌خوانده‌اند. احمدبن‌یحیی‌ مهدی‌ لِدین‌الله‌ * (متوفی‌ 840) می‌گوید که‌ بدعیّه‌ نماز را سه‌ رکعتی‌ می‌دانند و می‌گویند در نماز یک‌ رکعت‌ یا دو رکعت‌ وجود ندارد و حج‌ را در هرسال‌ جایز می‌شمارند (ظاهراً در هرماه‌ از سال‌) و به‌ زن‌ حائض‌ امر می‌کنند که‌ روزه‌ بگیرد (ص‌ 132). ابن‌ حَزم‌ (متوفی‌ 456؛ ج‌ 4، ص‌ 189) از جملة‌ خوارج‌ ابواسماعیل‌ بطیحی‌ و یارانش‌ را نام‌ می‌برد که‌ می‌گفتند: نماز واجب‌ فقط‌ یک‌ رکعت‌ در بامداد و یک‌ رکعت‌ در شامگاه‌ است‌. ابن‌ حزم‌ گوید: این‌ ابواسماعیل‌ بَطیحی‌ از ازارقه‌ بود؛ جز آنکه‌ چیزهای‌ دیگری‌ بر عقاید ایشان‌ افزود. از مقایسة‌ گفتة‌ ابن‌ حزم‌ با گفتة‌ اشعری‌، این‌ احتمال‌ پیش‌ می‌آید که‌ ممکن‌ است‌ فرقة‌ بدعیّه‌ و پیروان‌ بطیحی‌ یکی‌ باشند؛ جز آنکه‌ در بیان‌ الادیان‌ ـ که‌ ذکر کردیم‌ ـ بدعیّه‌ را اصحاب‌ یحیی‌بن‌ اصرم‌ خوانده‌ است‌. ابن‌ حزم‌ عقاید دیگری‌ هم‌ به‌ ابواسماعیل‌ بطیحی‌ نسبت‌ می‌دهد، از جمله‌ اینکه‌ حج‌ در همة‌ ماههای‌ سال‌ جایز است‌، گوشت‌ ماهی‌ بدون‌ ذبح‌ حرام‌ است‌، از «مجوس‌» نباید جزیه‌ گرفت‌، خواندن‌ خطبه‌ در عید اضحی‌ و عید فطر کفر است‌، و دوزخیان‌ در آتش‌، در لذت‌ و نعمت‌ باشند. این‌ عقاید همه‌ بدعتهای‌ بزرگ‌ محسوب‌ می‌شود و شاید به‌ همین‌ جهت‌ معتقدان‌ آن‌ با بدعیّه‌ یکی‌ هستند.نتیجه‌ آنکه‌ بدعیه‌ دسته‌ای‌ از خوارج‌اند که‌ جزو فرقة‌ بزرگ‌ اَزارقه‌ (اصحاب‌ نافع‌بن‌ازرق‌) بوده‌اند و در آن‌ فرقة‌ بزرگ‌، عقاید خاصی‌ برای‌ خویش‌ بدعت‌ نهاده‌ و به‌ همین‌ جهت‌ بدعیه‌ خوانده‌ شده‌اند و ایشان‌ را اَصْرمیّه‌ نیز می‌خوانده‌اند و احتمال‌ هم‌ هست‌ که‌ پیروان‌ بطیحی‌ و یحیی‌بن‌اصرم‌ یا یکی‌ یا به‌ یکدیگر خیلی‌ نزدیک‌ بوده‌ باشند. و قول‌ احمدبن‌یحیی‌ مهدی‌ لدین‌الله‌ تا اندازه‌ای‌ این‌ معنی‌ را تأیید می‌کند.
نظر شما
مولفان
گروه
کلام و فرق ,
رده موضوعی
جلد 2
تاریخ 93
وضعیت چاپ
  • چاپ شده