بخاری، آخوند ملامحمد شریف پسر محمد حسینی علوی صِدّیقی مشهور به شریف بخاری و ملاشریف، محدّث و مفسّر قرآن در ماوراءالنهر در نیمة دوم قرن یازدهم ونیز «اعلم العلما»ی بخارا. اوبیشتر به جهت شرح مشکاة المصابیح ، مجموعه‌ای از احادیث ـ که حسین بغوی (متوفی 516) گردآوری و خطیب تبریزی (قرن هشتم) آن را تنقیح کرده بود ـ شهرت دارد. محمّد بدیع سمرقندی (ص15) زادگاه او را «شهر سبز» ذکر کرده و محمد امین بخاری (گ 162 ر) تاریخ تولد اورا 1026 و تاریخ وفاتش را اول صفر 1109 آورده است.وی در حیات فکری بخارا در قرن یازدهم سهمی عظیم داشت. محمّد امین در تاریخ خود (1110) او را بزرگترین محدث زمان خویش در ماوراءالنهر خوانده و مدعی است که «همة علما و مدرّسان و طلبة بخارا شاگردان او بوده‌اند» (گ 162 ر). مدرک صریحی دال بر ارتباط محمد شریف با یوسف بن محمد جان قراباغی (متوفی 1046)، عالم بخارایی در اوایل قرن یازدهم وجود ندارد؛ در زمان درگذشت قراباغی، محمد شریف بیست ساله بود. اما محمّد شریف اثری از قراباغی را شرح کرده ( رجوع کنید به ادامة مقاله) و در آن (همان، گ 225 پ) آورده است که همه علمای برجستة ماوراءالنهر شاگردان قراباغی بوده‌اند و این نشان می‌دهد که محمّد شریف، اگر هم شاگرد او نبوده، دست کم وارث فکری او بوده است.محمّد شریف، مدتی پس از جلوس سبحانقلی خان طوغای تیموری (حک : 1091ـ1114) در بخارا، از منصب اعلم‌العلمایی و از «فَرْجه» (مقام) های تدریس کناره گرفت و در گُذَرِتَشْگَرانِ بخارا خانقاهی ساخت و در آن عزلت گزید و همانجا به تدریس و تألیف مشغول شد (محمّد بدیع سمرقندی، ص 149ـ150). هنگامی که محمد امین به تألیف محیط پرداخت، محمّد شریف سالها بود که در خانقاه می‌زیست (گ 162 ر). او شعر نیز می‌سرود و ازینرو در مذکِّر الاصحاب محمدبدیع، بخشی به او اختصاص یافته است (ص 148ـ151).آثار عمدة بخاری به این شرح است: 1) حاشیه بر الفوائد الضّیائیة ، شرح معروف عبدالرّحمان جامی (متوفی 898) بر الکافیه فی النحو ابن حاجب (متوفی 646؛ نسخه خطی در تاشکند، سمنوف، ج 6، ص 181، ش 4389 الف)؛ 2) حاشیه‌بر شرح دوانی (متوفی 907) که شرحی است بر کتاب عضدالدین ایجی (متوفی 756) به نام العقاید العضدیة (چهارنسخه خطی در تاشکند، سمنوف، ج 4، ص 366ـ367، ش 3326الف ـ 3329، که اولی آنها مورّخ ذیقعده 1100 است)؛ 3) حاشیه بر حاشیه خودش و نیز بر حاشیه یوسف بن محمّد جان قراباغی بر العقاید العضدیة (؟) (سمنوف، ج 4، ص 368، ش 3330، 3332، این حاشیه را به شیخ عنایت‌الله بخاری، مشهور به «آخوند شیخ» نسبت می‌دهد؛ نویسنده محیط، محمّد شریف را به اسم «آخوند ملا» می‌شناخت، و شاید هردو به یک تن اشاره کرده باشند، زیرا در آثار فهرست شدة محمّد شریف حاشیه‌ای بر رسالة اثبات واجب قراباغی وجود دارد و این عنوان حاشیة قراباغی بر شرح دوانی بر العقاید العضدیة است)؛ 4) حاشیه بر تهذیب (محمّد بدیع سمرقندی، ص 149)، که احتمالاً مقصود از آن اثر تفتازانی (متوفی 791) به نام تهذیب المنطق والکلام است که در منطق مرجع مهمّی است. به ظّن قوی، حاشیه محمّد شریف حاشیه بر حاشیة دوانی بوده است.] نصرآبادی او را به عنوان یکی از «شعرای ماوراءالنهر» نام برده و از ملازمان عبدالعزیزخان، حاکم بخارا، دانسته (ص 436) و در شرح حال فرزند او، ملابدیع سمرقندی، می‌گوید که ملاشریف بخاری مدرس مدرسة «امیر تیمور» سمرقند بوده و اکثر احکام شرعی و فتاوی، به مُهر او می‌رسیده است (ص 443). او همچنین یک رباعی از سروده‌های بخاری را ضبط کرده است (ص 436(یک‌اثر دیگر او حجة‌الذّاکرین‌لردّالمنکرین ، شامل یک مقدمه، سه مقاله و یک خاتمه، است که در 1072 تألیف شده است (دانش پژوه، دفتر هشتم، ص 2، ش 24، دفتر نهم، ص 53(منابع: محمدامین‌بن‌محمد زمان بخاری، محیط التواریخ ، نسخه خطی کتابخانة ملی فرانسه ( I,472 Cat. Bibliothةque Nationale, )؛ محمدبدیع سمرقندی ملیحا، مُذکِّرالاصحاب، نسخه خطی کتابخانة دولتی فردوسی، دوشنبه، ش 610؛ محمدتقی دانش‌پژوه، نسخه‌های خطّی ، دفتر هشتم: در کتابخانه‌های اتّحاد جماهیر شوروی ، دفتر نهم: در کتابخانه‌های اتّحادجماهیر شوروی و اروپا و آمریکا ، تهران 1358 ش؛ محمّد طاهر نصرآبادی، تذکرة نصرآبادی ، چاپ وحید دستگردی، تهران 1361 ش؛A.A. Semenov, etal., eds., Sobranie vostochnykh rukopise i , Tashkent 1952-1975, vols. Ë v and vتعدادی از آثار او را که به صورت نسخة خطی است گردآوری کرده‌اند.
