بَحیرَه ، مادّه شتر یا میش شکافته (یا بریده) گوش. در قرآن (مائده: 103؛ انعام: 136ـ 139) برخی آیینهای مذهبی عرب بتپرست عصرجاهلی نسبت به احشام برشمرده شده است؛ در این آیات ـ که در تبیین مراد آنها اختلافات اندکی بین مفسّران نخستین دیده میشودـ گذشته از بحیره، نام «سائِبه»، «وَصِیلَه»، و «حامٍ») و احکامی چون حرمت سوارشدن بر آنها، به طور مطلق یا درسفر حج، برزبان نیاوردن نام خدا هنگام استفادههای گوناگون از آنها، اختصاص شیر و بچه آنها ـ در صورتی که زنده به دنیا بیاید ـ به مردان، و اشتراک زنان و مردان در استفاده از بچة آنها که مرده به دنیا آید، ذکرشده است.آنچه مفسّران و لغت شناسان در بیان احکام جاهلی دربارة این حیوانات آوردهاند بدین قرار است: 1) سوار شدن براین حیوان و دوشیدن شیر آن و چیدن پشمش و حمل بار با آن و به طور کلی هرگونه بهرهبرداری از آن ممنوع بود. برخی، این حکم را منحصر به زنان دانستهاند و عدّهای استفاده از شیر آن را برای مهمان یا بچه همان حیوان روا شمردهاند. عدّهای دیگر فقط حرمت استفاده از شیر یا سوارشدن را ذکر کردهاند. و نیز جواز خوردن شیر حیوان، پس از مردن آن، برای زنان نقل شده است؛ 2) آزادی مطلق حیوان در چریدن، آشامیدن و به هرسورفتن؛ 3) زنده نگاه داشتن حیوان تا رسیدن مرگ طبیعی؛ 4) حرمت استفاده از گوشت حیوان پس از مردن برای زنان؛ 5) جواز خوردن گوشت بچة حیوان برای زنان، اگر مرده به دنیا آید. حیوانات یادشده در بیشتر این احکام مذهبی مشترک بوده و فقط به لحاظ منشأ تعلّق حکم، نامهای مختلف گرفتهاند.دربارة چگونگی پیدایی این آیینهای مذهبی اطلاعات کافی دردست نیست، ولی نظر مقبولتر آن است که بعد از رواج بتپرستی در سرزمین حجاز، این آیینها نیز در آنجا شکل گرفته و با مراقبت جدّی اجرا میشده است. بنابریک روایت نبوی، عمروبن لُحَیّ * نخستین کسی بود که عمل تبحیر (شکافتن گوش ناقه) را انجام داد و او، به گفتة مورّخان و روایات، مؤسس بتپرستی و دگرگون کنندة دین ابراهیم علیه السّلام در میان عرب بود. از چند فرد دیگر نیز به عنوان آغازگر اینگونه رسوم نام برده شده است.برچیده شدن آیینهای جاهلی بعداز ظهور اسلام، کسب اطلاعات لازم را دربارة چگونگی عمل «تبحیر» و ویژگیهای «بحیره» دشوارساخته و ازینرو نظریات گوناگونی ارائه شده است: 1) حیوانی که پنج (یاهفت یا ده) شکم میزایید، گوش آن را از میان میشکافتند یا میبریدند، تا نشانی بررهاشدن او باشد؛ 2) هرگاه پنجمین بچه حیوان، «نرینه» بود آن حیوان بحیره نام میگرفت؛ 3) پنجمین بچة حیوان، اگر مادینه بود، این بچّه «بحیره» نامیده میشد؛ 4) بچة نرینة شتر؛ 5) بچههای مادینة سائبه. درباره چگونگی عمل «تبحیر» و اختصاص آن به شتر ماده یا شمول آن بر میش نیز نظریة قطعی ابراز نشده است، ولی قدر مسلّم عمل «تبحیر» به منظور نشاندارکردن حیوان انجام میشد. قرآن این رسوم را نکوهش کرده و آن را دروغزنی بر خدا خوانده است.منابع: علاوه بر قرآن؛ تفاسیر قرآن، ذیل مائده: 103، انعام: 136ـ 139، از جمله: محمودبنعمر زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامضالتنزیل ، بیروت ] بیتا. [ ؛ فضلبنحسن طبرسی، مجمعالبیان فی تفسیر القرآن ، چاپ احمد عارف زین، صیدا 1333ـ1356/1914ـ1937؛ محمدبنجریر طبری، جامعالبیان فی تفسیر القرآن ، بیروت 1400ـ1403/ 1980ـ1983؛ محمدبنحسن طوسی، التبیان فی تفسیرالقرآن ، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت ] بیتا. [ ؛ محمدبناحمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن ، چاپ افست تهران 1364 ش؛ نیز رجوع کنید به ابناثیر، النهایة فی غریب الحدیث والاثر ، چاپ طاهر احمد زاوی و محمود محمد طناحی، قاهره 1383/1963، ج 1، ص 100؛ ابنبابویه، معانیالاخبار ، چاپ علیاکبر غفاری، قم 1361 ش، ص 148؛ ابنکلبی، کتاب الاصنام ، چاپ احمد زکی پاشا، قاهره 1332/1914، ص 8 ، 13؛ ابنمنظور، لسانالعرب ، بیروت ] تاریخ مقدمه 1300 [ ، ذیل «بحر»؛ جوادعلی، المفصل فیتاریخ العرب قبلالاسلام ، بیروت 1976ـ 1978، ج 6، ص 203ـ211.
