بحرانی، کمال‌الدین احمدبن علی بن سعیدبن سعاده سَتراوی، محقق و متکلم شیعی قرن هفتم. در قریة سَتره (یک‌ونیم فرسخی جنوب مَنامَه) به دنیا آمد. از معاصران خواجه نصیرالدین طوسی بود و پیش از او درگذشت و در زادگاهش دفن شد (فسایی، ج 2، ص 1265). شاگرد او، علی‌بن سلیمان بحرانی، (علی‌بحرانی، ص 60) وی را «لسان الحکماء و المتکلمین» می‌خوانده و از اینکه به توفیق الهی از چنین استادی بهره‌مند شده، خرسند بوده است (سلیمان بحرانی، ص 92؛ امین، ج 3، ص 43ـ44). بحرانی از شیخ نجیب‌الدین محمد سوراوی، شیخِ روایتِ سیّدبن طاووس، و همچنین به واسطة شیخ نجیب‌الدین یحیی‌بن محمد یحیی سزاوی (ظاهراً سوراوی رجوع کنید به امین، ج 10، ص 303) از شیخ حسین (حسن)بن هِبَةُّالله‌بن رطبه سوراوی (ازمردم سوراو عراق)، فقیه امامی قرن ششم، روایت می‌کند (سلیمان بحرانی، ص 68؛ امین، ج 5، ص 390، ج 6، ص 190). تنها اثر به جا مانده از او، رسالة‌العلم است که آن را به خواهش علی‌بن سلیمان بحرانی تألیف کرده، و او نیز کتاب را نزد خواجه نصیرالدین طوسی فرستاد و از او خواست که آن را شرح کند. خواجه با بزرگداشت مؤلف، رساله را به صورت «قال... اقول» شرح، و در بعضی موارد نیز مطالب آن را رد کرده است (افندی اصفهانی، ج 1، ص 52).برخی از تراجم‌نویسان احتمال داده‌اند که این رساله را شیخ کمال‌الدین میثم بحرانی، به درخواست خواجه نصیرالدین طوسی، شرح کرده باشد، یا علاوه بر شرح خواجه نصیرالدین، میثم بحرانی نیز شرحی بر آن نوشته باشد (علی بحرانی، ص 61). این رساله، حاوی یازده اصل و 24 مسئلة متفرع بر آنهاست. مؤلف، آرای متکلمان اشعری و معتزلی و موارد وفاق و خلاف آنان را در مسایل متنوعی، چون تعریف علم و تقسیم آن به فعلی و انفعالی، آورده و از علم باری (علم فعلی)، بحث کرده و به مناسبتی، قول معتزله را در باب حقایق ثابته نقد و رد کرده است.در مسئلة دهم، به جزئیات علم باری پرداخته و ضمن تحقیق دربارة آن، از آرای متکلمان فاصله گرفته و نظر حکمای مشاء را ـ که علم خداوند به جزئیات را بر وجه کلی می‌دانند ـ تأیید کرده است ( رجوع کنید به نصیرالدین طوسی، ص 38؛ برای تفصیل بیشتر رجوع کنید به علم باری * ).منابع : عبداللّه‌بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء ، چاپ احمد حسینی، قم 1401؛ محسن امین، اعیان الشیعة ، بیروت 1403/1983؛ سلیمان‌بن عبداللّه بحرانی، فهرست آل بابویه و علماء البحرین ، چاپ احمد حسینی، قم 1404؛ علی‌بن حسن بحرانی، انوارالبدرین فی تراجم علماءالقطیف و الاحساء والبحرین ، چاپ محمد علی محمدرضا طبسی، نجف 1377، چاپ افست قم 1407؛ محمدبن‌محمد نصیرالدین طوسی، شرح مسئلة العلم ، چاپ عبداللّه نورانی، مشهد 1345 ش.
