بُجَیْری، عمربن محمد بن بجیربن حازم همدانیِ سمرقندی، حافظ و محدث ماوراءالنهر. در 223 متولد شد. اصلش از خَشوفَغْن (بعدها رأس القنطره)، از روستاهای سمرقند بود (ابن‌اثیر، ج 1، ص 122؛ کحاله، ج 7، ص 307) و از خانوادة علما و محدّثان (ابن‌ماکولا، ج 1، ص 195). پدرش، که از محدّثان کثیرالسفر در طلب حدیث بود، او را به‌تحصیل علم حدیث تشویق کرد (ذهبی، 1374، ج 2، ص 719) و نخستین بار بجیری از او حدیث شنید (سمعانی، ج 1، ص 286). سپس برای کسب علم ابتدا به خراسان و پس از آن، به بصره، کوفه، شام، مصر و حجاز سفرکرد و از مشایخ آن نواحی سودها برد. از جمله استادان او، عیسی‌بن حَمّاد زُغْبَه، بشربن مُعاذ عَقَدی، عمربن علی الفَلاّ س، احمدبن عبدة‌الضَّبیّ، محمدبن معاویه و دیگر مشایخ این طبقه بوده‌اند (ذهبی، همانجا؛ ابن عماد، ج 2، ص 262). بسیاری از وی روایت کرده‌اند؛ از جمله محمدبن‌بکردهقان، محمدبن‌احمدبن‌عمران شاشی، محمدبن‌علی مؤدّب، معمربن جبرئیل کَرمینی، عیسی‌بن‌موسی کِسائی، و محمدبن حِبّان بُسْتی (ذهبی، همانجا؛ ابن عماد، همانجا؛ سمعانی، همانجا). ذهبی (1402ـ1409، ج 14، ص 403ـ404) او را در روایت حدیث صادق شمرده و، پس از نقل حدیثی از او، گفته است که فقط بجیری این حدیث را نقل کرده است. ابوسعید ادریسی، علمِ بجیری و دقّت او را در ثبت احادیث ستوده و گفته است که برای استماع حدیث، سفر می‌کرد (همان منابع). او در 311، در 88 سالگی، درگذشت (ابن‌کثیر، ج 11، ص 149).از آثار اوست: الجامع الصحیح ، که سبک صحیح بخاری (تخریج احادیث صحیح بخاری) است، کتاب التفسیر (هیچیک از این دو کتاب چاپ نشده است؛ زرکلی، ج 5، ص 60؛ کحاله، ج 7، ص 308). سمعانی کتاب الجامع‌الصحیح بجیری را در نَسَف (نخشب) شنیده است (ج 1، ص 286). در کشف الظنون از کتابهای بجیری نام برده نشده ولی بغدادی ( ایضاح المکنون ، ج 1، ص 361؛ هدیة‌العارفین ، ج 1، ص780ـ781) به کتابهای او اشاره کرده است.منابع: ابن‌اثیر، اللباب فی تهذیب‌الانساب ، بغداد ] بی‌تا. [ ؛ ابن‌عساکر، مختصرتاریخ دمشق ، لاِ بن منظور، چاپ ابراهیم صالح، دمشق 1409/1989، ص 143؛ ابن عماد، شذرات الذهب ، بیروت ] بی‌تا. [ ؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة فی‌التاریخ ، قاهره 1351/1932؛ ابن ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی‌الاسماء والکنی و الانساب ، چاپ عبدالرحمن‌بن یحیی معلمی یمانی، بیروت ] بی‌تا. [ ؛ اسماعیل‌بغدادی، ایضاح المکنون ، بیروت 1951؛ همو، هدیة‌العارفین ، بیروت 1951؛ محمدبن احمد ذهبی، سیراعلام النبلاء ، بیروت 1402ـ1409/1982ـ1988؛ همو، کتاب تذکرة الحفاظ ، مکه 1374؛ خیرالدین زرکلی، الاعلام ، بیروت 1986؛ عبدالکریم‌بن محمد سمعانی، الانساب ، چاپ عبداللّه عمرالبارودی، بیروت 1408؛ عمررضا کحاله، معجم‌المؤلفین ، بیروت ] تاریخ مقدمه 1376 [ .
