بانْده (باندا)، ناحیه و شهری در هندوستان.1) ناحیة بانده . (جمعیت در 1360 ش/1981: حدود 990 ، 553 ، 1 تن)، در ایالت اوتارپرادش در شمال هندوستان، از مشرق به اللّهآباد * و از جانب شمال به کانپور * ، از شهرهای بزرگ اوتارپرادش، متصل است. کوههای ویندیا در شمال بانده قرار دارد. رود جمنا * با جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی در شمال آن جاری است، و رود کن ، از شعب رود جمنا با جهت جنوبی ـ شمالی پس از عبور از مغرب ناحیه، به آن میپیوندد. منطقهای زراعتی و دارای دامداری است که محصولات عمده آن را برنج، نخود و ارزن تشکیل میدهد. زیارتگاه مهمّ اهالی به نام چیتراکوت ، در نزدیک کاروی واقع است که آثار باستانی از عصر حجر در آن یافت شده است ( بریتانیکا ، ذیل «بانده»).2) شهر بانده . مرکز ناحیة بانده (جمعیت در 1360 ش/ 1981: حدود 379 ، 72 تن)، در محل تلاقی جاده با راهآهنی مهمّ قرار دارد. رود کن از مغرب آن میگذرد و آبراهی به همین نام در مشرق آن احداث شده است. شهر، بازار فراوردههای کشاورزی است. محصول صادراتی آن عقیقهایی است که از بستر رود کن به دست میآید. بانده از لحاظ بافت شهری وضع مناسبی ندارد ( د. اردو، ذیل «بانده»). شهر دارای چند مسجد از جمله مسجد جامع و معبد هندوهاست. مسجد جامع آن را آخرین نواب، علی بهار دوّم، ساخته است که مشوّق فرهنگ و ادب و حامی شاعران پارسیگوی و اردو زبان بود (همانجا). در بیرون شهر بانده، ویرانههای قلعة کالنجر از قرن دوازدهم هنوز برجاست ( بریتانیکا ، ذیل «بانده»). این شهر در طی جنگهای میان مسلمانان و نیروهای مراتههای ( رجوع کنید به مراتهه * ها) فرانسویان و انگلیسیها بارها دست به دست گشته و آسیب فراوان دیده است (همانجا).یشینه . از گذشتة دور بانده اطلاعی نداریم. در سدة دوازدهم/ هیجدهم، دهکدة کوچکی بیش نبود. در این زمان، شمشیر بهادر، که مادرش مسلمان بود، آنجا را مرکز ناحیهای قرار داد که از پیشوا باجی رائوی اول (حک : 1139ـ1153/ 1726ـ1740) به ارث برده بود. از آن پس بانده اهمیّت یافت ( د. اردو ، ذیل «بانده»). در 1175/1761، شمشیر بهادر در سوّمین جنگ پانی پت * دوش به دوش نیروهای مراتههای با انگلیسیها به نبرد پرداخت و سخت مجروح شد و در بهر تیپور * درگذشت (همانجا). در 1227/ 1812، ذوالفقار بهادر با انگلیسیها به توافق رسید و آنان نیز حقوق او را نسبت به باندا به عنوان «جاگیر * » (تیول) به رسمیت شناختند و به او لقب نواب داده شد (همانجا). در 1273/1857، قیامکنندگان در بانده به سرپرستی نواب بانده که برضد انگلیسیها قیام کرده بودند، با شدت عمل وزیر محمدخان مواجه شدند (اشرف، ص 80). در همان سال، قشون انگلیس برای سرکوبی نهضت مقاومت در نزدیک بانده، در حدود 144 کیلومتری مغرب اللّهآباد، با ارتش هفت هزار نفری که حدود هزار تن آن از سپاهیان ارتش بنگال بودند، با نواب بانده به جنگ پرداختند، و در نتیجه، نواب بانده به دیگر نیروهای قیامکننده که مراکز مقاومت تشکیل داده بودند، پیوست (اشرف، ص 177؛ بوریج، ج 3، ص 682ـ683).منابع : اردو دائرةالمعارف اسلامیّه ، لاهور 1384ـ1410/1964ـ1989، ذیل «بانده» (نوشتة بزمی انصاری)؛Mujeeb Ashraf, Muslim attitudes towards British rule and western culture in India: in the first half of the Nineteenth century, Delhi 1982; William Henry Beveridge, A Comprehensive history of India: civil, military and social, London 1871; The New Encyclopaedia Britannica, Micropaedia , Chicago 1985, s.v. "Ba ¦ nda"; The Times atlas of the world , London 1985.
