بالیم سلطان ، صوفی قرن دهم که طریقت بکتاشیّه را از نو نظام بخشید و به صورت امروزی درآورد. نام اصلی او، که بکتاشیان بعد از حاجی بکتاش * ولی، وی را پیر دوّم (پیرثانی) خود می‌دانند، خضربالی عنوان شده است. در کتیبة سر در مقبره‌اش از نسل حاجی بکتاش معرفی شده است، ولی بکتاشیّه * او را پسر مرسل بالی و «فرزند طریقتی» حاجی بکتاش می‌دانند (از جمله رجوع کنید به سعید، ص 314ـ315؛ شاپُلْیو، ص 320).نقش بالیم سلطان در گسترش طریقت بکتاشیه در آغاز قرن‌دهم و به موازات آن، نزدیک شدنش به حکومت عثمانی در دوره‌ای که جنگ عثمانی ـ صفوی بالا گرفته بود، اهمیّت بسزایی دارد.بالیم سلطان پس از رسیدن به ریاست بکتاشیه، در سازمان آن تغییراتی داد. این سخن که بکتاشیه ابتدا طریقتی با گرایش سنّی بوده و هویّت امروزی خود را به کوشش بالیم سلطان به دست آورده است، مبنای تاریخی ندارد؛ امّا در زمان او، مجرد بودن که در رأس اصول بکتاشیه قرار دارد، ستایش دوازده امام، و نظریة الوهیّت که به صورت «حق ـ محمد ـ علی» بیان می‌شود، و همچنین اصل دوازده پوست (سلسله مراتب بکتاشیه)، به مقررات آن طریقت تبدیل شد. بالیم سلطان عناصر شیعی و حروفی * را، که بعد از قرن نهم کم‌کم در طریقت بکتاشیه راه یافته بود، بدور از نفوذ تبلیغات مذهبی ـ سیاسی صفوی، تحت ضابطه آورد و در تاریخ بکتاشیه نقش عمده‌ای ایفا کرد؛ ازینرو میان آنان، به نشانة سپاس، اصلی به نام «نیازِ بالیم» پدید آمده است. بعضی پیروان بکتاشیّه، بویژه پیروان شاخة چلبی، نوآوریهای بالیم سلطان را در طریقت پذیرفته‌اند، اما اصول مجرد بودن و همچنین «دده بابایی» (بزرگترین شیخ بودن) او را قبول نکرده‌اند.از بالیم سلطان که در 992 درگذشته است، هیچگونه اثر یا تألیفی در دست نیست؛ همچنین انتساب شعر به او مسلّم نشده است.منابع : شمس‌الدین سامی، قاموس اعلام ، چاپ مهران، استانبول 1306ـ1316/1889ـ 1898، ذیل «بالیم بابا»؛J. K. Birge, The Bektashi Order of Dervishes , London 1937, 56-58; Abdدlba ª ki Gخlp â narl â , Alevر Bekta í i Nefesleri , Istanbul 1963, 108-109; M. Tevfik Oytan, Bekta í ilig § in I µ yدzد, Istanbul 1979, 373; Baha Said, "Bekta í iler", TY, no. 28 (1927), 314-326; E. Behnan ì apolyo, Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi , Istanbul 1964, 320; TA , s. v. "Bal â m Sultan".
