بالیکَسیر (در تلفظ ترکیِ استانبولی، و به تلفظ و املای بالیکَسْری، بالیکَسْر و بَلیکَسْری در بعضی از متون غیرترکی)، شهر و ناحیة قدیمی و مرکز استانی به همین نام در شمال غربی ترکیه و در جنوب دریای مرمره. شهر بالیکسیر در ناحیهای قرار گرفته که در دوران باستان به میسیا (موسیا) شهرت داشته است. دقیقاً معلوم نیست بالیکسیر فعلی در چه زمانی و به دست چه کس یا کسانی تأسیس شده است، ولی نام آن که از پالایوکسترونِ یونانی گرفته شده، نشاندهندة قدمت آن است. ظاهراً شهرِ هادریانوترا در امپراتوری روم شرقی در همین ناحیه واقع بوده است. ابنفضلاللّه عُمَری (متوفی 749) نوشته است که این شهر را قرهعیسیبیگ (حک : حدود 680) از سلاطین سلسلة قرهسی * تأسیس کرده، اما منظور او از کلمة «تأسیس» ظاهراً این بوده که قرهعیسیبیگ دژِ موجود در آن محل را به عنوان قرارگاه نظامی انتخاب کرده و آن را توسعه داده است.پس از آنکه ترکهای عثمانی، امیرنشین قرهسی را در حدود 700 از سلطة روم شرقی درآوردند، بالیکسیر یکی از شهرهای مهم این ناحیه شد. ابنبطوطه که در حوالی 730 به آناطولی سفر کرده، بالیکسیر را محلی زیبا و پرجمعیت وصف کرده است.اورخان، سلطان عثمانی (حک : 687ـ761) سلسلة قرهسی را برانداخت و امیرنشین قرهسی حدود 735ـ736 بتدریج ضمیمة دولت عثمانی شد. حدود 1233، در عهد سلطنت محمود دوم، سنجق * قرهسی، که یکی از سنجقهای ایالت آناطولی بود و شامل بالیکسیرِ فعلی نیز میشد، به ولایت خداوندگار * پیوست. پس از اعلام مشروطیت دوم، بالیکسیر به سنجق مستقل، و در تشکیلات اداریِ جدید پس از جمهوریت به استان تبدیل شد. مساحت کنونی این استان 119 ، 15 کیلومتر مربع است و جمعیت آن در 1361 ش، حدود 000 ، 890 تن بود.شهر کنونی بالیکسیر در شیب ملایم دامنة تپههایی واقع است که دشت پرحاصلی به همین نام آن را در میان گرفته است. ارتفاع شهر از سطح دریا نزدیک به 200 ، 1 متر است و در 1369 ش، 314 ، 973 تن بوده است. در بخش قدیمی شهر و در بازار آن، مساجد و کاروانسراهایی از اوایل عصر عثمانی بر جای مانده است.استان بالیکسیر با هوای مساعد و ملایم و خاک حاصلخیزش پیش از جنگ جهانی اول (1914ـ 1918) مرکز زراعی شد و اکنون محصولات گوناگونی از قبیل انواع حبوبات و میوهها و کنجد و خشخاش و پنبه تولید و صادر میکند. در مرکز آن، بافتن ماهوت و کرباس و صنایع پوستی رایج است و علاوه بر آنکه از لحاظ تولید و صدور روغن زیتون مقام اول را در ترکیه دارد، مرکز پرورش دام و طیور و ابریشم و زنبور عسل نیز است. استان بالیکسیر، با 000 ، 400 هکتار جنگل، در میان استانهای جنگلی ترکیه مقام سوم را دارد.منابع : ابنبطوطه، تحفةالنظّار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفار المعروفة برحلة ابنبطوطه ، چاپ دفرمری و سانگینتی، ج 2، پاریس 1914، ص 316ـ317؛ ابنفضلاللّه عمری، مسالک الابصار فی ممالک الامصار ؛ احمد توحید، «بالیکسریده قرهسی اوغللری»، در تاریخ عثمانی انجمنی مجموعهسی ، بخش 9، 1327، ص 564 بهبعد؛ علی جواد، ممالک عثمانیه نک تاریخ و جغرافیا لغاتی ، استانبول 1313ـ 1317، ج 1، ص 151؛Arsiv K i lavuzu , â , Istanbul 1938, 58; V. Cuinet, la Turquie d'Asie , â v, Paris 1894, 262-267; Genel Nufus Say â m â , Idari Bolunus; J. Mordtmann Uber das turkische Furstengeschlecht der Karasi", in SB. AK. d. W. Berlin , Ph.-Hist. Classe, Erster Halfband, Berlin 1911, 2-7; K. Su, XVII ve XVIII inci Yuzyillarda Balikesir ì ehir Hayat i (Balikesir Halkevi Yay â nlar â ndan, no. 14), Istanbul 1937; F.Taeschner, Das anatolische Wegenetz nach osmanischen Quellen , i, Leipzig 1926, 175; idem, Al`Umar i ¦ 's Bericht Uber Anatolien Leipzig 1929, 43; W. Tomaschek "Zur historischen Topographie von Kleinasien im Mittelalter", in SB. Ak. d. W. Wien , Ph.-Hist Classe, cxx â v, 1891, 95-96.
