بالش(2) ، بِلِش، به اسپانیایی وِلِز، از ریشة بربری، به شکلهای «بالش» و «بالّش» و «بِلِش»، نام مکانهایی واقع در کرانة منطقة ریف * و نقاط مختلف شبه‌جزیرة ایبری. بکری صخرة بالش را به دنبال بندرهای بادیس و بُوقیه ذکر می‌کند و محل آن را در ساحل ریف و مقابل جزیرة پِنْیون دووِلِزدولاگومرا می‌داند. از بالش دیگری نیز در ساحل وادی‌الکبیر * نام برده‌اند که موضع دقیق آن شناسایی نشده و اولین منزل راه قرطبه * به تُدْمیر * و مُرسیه * بوده است. ادریسی دریاچة بزرگ مارمِنورِ مرسیه را که بر اثر جمع شدن آب چندین رود در 90 کیلومتری اَلْقَنْت به وجود آمده و قابل کشتیرانی است بالش خوانده است. بالش دیگری که همین نویسنده محل آن را (مانند محل اَلْمِریه و بِرخَه و بَرْشانه ) در اقلیم بَجّانه * ذکر می‌کند همان وِلِزروبیو است که در 105 کیلومتری المریه و 42 کیلومتری لورقه * ، در درة رود گوادالِنتین که شاخه‌ای از رود سانگرونِرا است قرار دارد. در ویرانه‌هایی که از استحکامات آن باقی‌مانده گورستانی متعلق به دوران ماقبل تاریخ و نیز نقاشیهایی بر روی تخته سنگ و تعداد بسیاری سکه و اشیای هنری و کتیبه‌های رومی کشف شده است. بلش بخشی از «کورة * » تدمیر بود، و اهالی آنجا در شورش ابن‌حَفصون * بر ضد امیر عبداللّه، که سرانجام در 313/925 به دست عبدالرحمن سوم سرکوب شد، شرکت کردند. هنگامی که ولیعهد اسپانیا، که بعدها به نام آلفونسوی دهم ملقّب به دانا به سلطنت رسید، لورقه را تصرف کرد، بلش مرز دولت غرناطه * شد و در 840/1437 به تصرّف آلونسویانْیِز فاخاردو درآمد، اما دوباره در 851/1447 به دست حکمرانان غرناطه افتاد. ابوعبداللّه محمد ملقب به زَغَل (محمد دوازدهم) از سلسلة نصریان در همین محل مستقر شد. بلش عاقبت در 893/1488 به تصرّف فردیناند سوم درآمد، و او در اوایل قرن دهم/شانزدهم قلمرو خود را به پِدْروفاخاردو، که نخستین مارکیِ دو شهر ولز، یعنی ولزروبیو و ولزبلانکو (سرخ و سفید) بود واگذار کرد. ولزبلانکو در 5/5 کیلومتری ولزروبیو قرار دارد. شهری است با حدود 000 ، 10 تن جمعیت و متعلق به همان مارکی‌نشین ولزهاست. پدروفاخاردو بر ویرانه‌های قلعة رومی و قصبة متعلق به مَغارِبه * که بر فرازِ تپه‌ای مشرف بر هر دو ولز (بلانکو و روبیو) قرار داشته دژ باشکوهی بنا نهاد که عظمت و تجمّل آن هیبت خاصی داشت و پیکرة آن هنوز باقی است.بالش دیگر، ولز بِنَوْدَلاّ ، (ابن‌عبداللّه) است که در ایالت غرناطه (بخش موتْریل) در ساحل چپ رودخانة گوادالِفئو در کنار تپة کوچکی که اِلکاستیلّو نامیده می‌شود قرار دارد، و جمعیت آن در حدود 000 ، 5 نفر است.شهر ولزمالاگا نیز در ایالت مالقه، در فاصلة 34 کیلومتری پایتخت و سه کیلومتری دریا، در ساحل چپ رودخانة ولز یا بِنامارگوسا قرار دارد و جمعیت آن در حدود 000 ، 30 نفر است، امّا اطلاعات ما از تاریخ آن در دورة اسلامی اندک است. آلفونسوی اول ملقّب به جنگجو در لشکرکشی خود به اندلس در 519/1126، پس از رسیدن به غرناطه و گذشتن از سییِرا ـ نِوادا ، تا ولزمالاگا پیش رفت ولی موفّق به تصرّف آن نشد.در 283/896 که امیرعبداللّه یکی از این دو ولز را (معلوم نیست کدام یک را) محاصره کرده بود، عده‌ای از افراد پیاده‌نظام و سواره‌نظام سپاهِ ثابتِ امویان به طمع مزد بیشتری که امیر یاغی می‌پرداخت، به خدمت ابن‌حَفصون درآمدند. دُزی که این جریان را بی‌ذکر مأخذ نقل کرده بِلْج (ویلْچِز امروز) و بلش (ولز) را در هم آمیخته و محل آن را در ولزروبیو دانسته است. نام این مکان به امریکای جنوبی نیز رفته و اکنون به نواحی مختلفی در کلمبیا و اروگوئه و آرژانتین اطلاق می‌شود؛ به علاوه در اسپانیا نیز نام خانوادگی متداولی است.منابع : ابن‌خطیب، الحلل الموشیه ، ص 78؛ ابن‌عذاری، کتاب البیان المغرب ، ج 2، چاپ ژ. س. کولن و لوی پروانسال، لیدن1951، ص 185؛ محمدبن‌محمد ادریسی، نزهة المشتاق ، ص 175، 194؛ عبداللّه‌بن عبدالعزیز بکری، المسالک و الممالک ، ص 90؛ احمدبن‌محمد مقری، نفح الطیب ، لیدن 1868، ج 1، ص 103، 843؛Ibn Khatib, Al-H ulal-Maw sh iyya , Trans. by A. Huici Miranda, 114; Muh ¤ ammad b.Muh ammad Idr ¦ â s ¦ â , Gإographie d'Edrisi , 235; F. Palanques, Hist. de Velez-Rubio .
