باکان (باچان . بتجن )

باکان‌ (باچان‌ . بَتْجَنْ )، (جمعیت‌ آن‌ در 1367ش‌/1988 حدود 000 ، 45 تن‌)، جزیره‌ای‌ مسلمان‌نشین‌ در جنوب‌ غربی‌ جزیرة‌ هالماهرا در منطقة‌ مُلوکا ی‌ شمالی‌، در دریای‌ مُلوکا، در ایالت‌ ملوک‌ ، در شمال‌ شرقی‌ اندونزی‌. شمال‌ آن‌ آتشفشانی‌ با چند چشمة‌ گوگردی‌، مرکز آن‌ نسبتاً هموار و پست‌ و جنوب‌ آن‌ کوهستانی‌ است‌. مرتفع‌ترین‌ نقطة‌ آن‌ 111 ، 2 متر ارتفاع‌ دارد. طول‌ آن‌ به‌ حدود هشتاد کیلومتر و عرض‌ آن‌ به‌ چهل‌ تا 43 کیلومتر می‌رسد. جزیره‌های‌ کاسیروتا در شمال‌ غربی‌، ماندیُلْی‌ در مغرب‌ و حدود هشتاد جزیرة‌ دیگر با مساحتی‌ حدود 800 ، 1 کیلومتر مربع‌ مجموعه‌ جزایری‌ را تشکیل‌ می‌دهد که‌ باکان‌ خوانده‌ می‌شود. در 1329 ش‌/1950 به‌ ایالت‌ ملوک‌ ملحق‌ شد ( امریکانا ، ذیل‌ «بتجن‌»).معادن‌ طلا، مس‌ و ذغال‌ قهوه‌ای‌ دارد. محصولات‌ عمدة‌ آن‌ ادویه‌، نارگیل‌ خشک‌، الوار و صدف‌ مروارید است‌، و توتون‌ و تنباکو برای‌ مصرف‌ محلی‌ کشت‌ می‌شود. شهر و بندر عمدة‌ آن‌، لابوها در ساحل‌ غربی‌ جزیره‌ است‌. فرودگاه‌ دارد.اهالی‌ باکان‌ معتقدند که‌ منشأ آنان‌ از جزیرة‌ هالماهرا است‌. ساکنان‌ دیگر آن‌ اقوام‌ سِرانی‌ (بومیان‌ مسیحی‌ با اختلاط‌ نژادی‌ با پرتغالیها)، ماکاسار و مالایایی‌ اند ( بریتانیکا ، ذیل‌ «باکان‌»).از اواخر قرن‌ ششم‌/ سیزدهم‌ تا اوایل‌ قرن‌ دهم‌/ شانزدهم‌، اسلام‌ در ملوک‌ ] از جمله‌ باکان‌ [ به‌ دست‌ تجار گسترش‌ یافت‌ (ریکلفس‌، ص‌ 11؛ اندونزی‌: گذشته‌ و آینده‌ ، ص‌ 19). در 966/ 1558 پرتغالیها وارد باکان‌ شدند ( امریکانا ، ذیل‌ «بتجن‌»). در 1018/1609 هلندیها جای‌ آنان‌ را گرفتند و نام‌ باکان‌ به‌ بارنِوِلْد تغییر یافت‌ ( بریتانیکا ، ذیل‌ «باکان‌»). در 1061/1650 سلطان‌ باکان‌ با کمپانی‌ هند شرقی‌ هلند قراردادی‌ بست‌ که‌ به‌ دنبال‌ آن‌ درختهای‌ جزیره‌ نابود شد و باکان‌ اهمیّت‌ خود را به‌ عنوان‌ جزیره‌ای‌ ادویه‌خیز از دست‌ داد ( د. اسلام‌ ، ذیل‌ «بتجن‌»). به‌ نوشتة‌ ریکلفس‌ در قرن‌ یازدهم‌/ هفدهم‌، حاکمیت‌ هلندیها در جزایر ادویه‌خیز ملوک‌ برقرار شد و کمپانی‌ هند شرقی‌ هلند در منطقة‌ ملوک‌ ] از جمله‌ باکان‌ [ فعالیت‌ داشت‌ (ص‌ 97، 105). تا اواخر قرن‌ سیزدهم‌/ نوزدهم‌ باکان‌ سلطان‌نشین‌ بود ( بریتانیکا ، ذیل‌ «باکان‌»). در طی‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ ژاپنیها آنجا را اشغال‌ کردند و جزیرة‌ باکان‌ به‌ پایگاه‌ مهم‌ نیروی‌ دریایی‌ ژاپن‌ مبدّل‌ شد ( امریکانا ، ذیل‌ «بتجن‌»؛ بریتانیکا ، ذیل‌ «باکان‌»).منابع‌ : اندونزی‌: گذشته‌ و آینده‌ ، تهران‌ ] بی‌تا. [ ؛ مرل‌ کالوین‌ ریکلفس‌، تاریخ‌ جدید اندونزی‌ ، ترجمة‌ عبدالعظیم‌ هاشمی‌نیک‌، تهران‌ 1370 ش‌؛The Encyclopaedia Americana , Danbury 1984; EI ., s. v. "Batjan" (by C. C. Berg); Ensiklopedi nasional Indonesia, vol.III, Jakarta 1989, s.v."Bacan"; The New Encyclopaedia Britannica, Micropaedia, Chicago 1985; The Times atlas of the world , London 1992; Webster's new geographical dictionary, Springfield 1988, s.v. "Batjan".