بافْقی، شرف‌الدّین علی، شاعر وادیب نیمة‌دوم قرن دهم. در قصبة بافق به دنیا آمد و چون این قصبه بر سر راه یزد و کرمان است و آن را گاه از اعمال یزد و گاهی از اعمال کرمان به شمار آورده‌اند (صفا، ج 5، بخش 2، ص 762؛ نفیسی، ص 468)، برخی تذکره‌نویسان (خلیل، ص 315؛ فتوحی یزدی، ص 38؛ مدرس، ج 3، ص 196؛ بلیانی، گ 281 ر) او را از شاعران یزد و برخی دیگر (سام میرزا صفوی، 83؛ آفتاب رای لکهنوی، ج 1، ص 341؛ آذربیگدلی، ص 123؛ صبا، ص 417؛ بهزادی، ص 242) از شاعران کرمان دانسته‌اند.در جوانی به شیراز سفر کرد و پس از تحصیل علم به هند رفت و از توجّه بزرگان آنجا برخوردار گشت، سپس به ایران بازگشت و به خدمت شاه طهماسب اوّل صفوی (930ـ984) درآمد و، از طرف او، مدتها به کلانتری بافق اشتغال داشت. در واقعة قتل بایزید، پسر سلطان سلیمان قانونی (حک : 926ـ974)، نیز با سرودن یک رباعی شاه او را اکرام کرد (مدرّس، ج 3، ص 197؛ انصاری کازرونی، ص 48، 280؛ فتوحی یزدی، ص 38). بافقی از استادان وحشی بافقی * (صفا، ج 5، بخش 2، ص 762) و مرادی بافقی، برادر بزرگتر وحشی بافقی، (نفیسی، ج 1، ص 659) و به گفتة صبا (ص 417) و نفیسی (ج 2، ص 829) از ندیمان سام‌میرزا * ، برادر شاه طهماسب، بود که به نامش رساله‌هایی در معمّا و حفظ‌الصّحّة و بحران تألیف کرده است. او در 974 به سن هشتاد سالگی در قزوین درگذشت و مولانا غیاث‌الدین منصور دشتکی جسد او را به مشهد منتقل و در آنجا دفن کرد (خلیل، ص 315).از نام و نشان دیوان او اطّلاعی در دست نیست و اقوال تذکره‌نویسان نیز در این باره مختلف است. به نوشتة حاجی‌خلیفه، دیوان او فارسی و براساس حروف الفباست (ج 1، ص 778) و بلیانی با ذکر این نکته که دیوان او را ندیده، گفته است: «اشعار وی ] را [ جسته جسته قریب به چهارهزار بیت بلکه بیشتر دیده و داشته‌ام» (ص 281ر). آنها دیوان یا مجموعة اشعار او را شامل قصیده، غزل و رباعی ذکر کرده‌اند که تعداد قصاید آن بیش از غزل و بیشتر در مدح شاه طهماسب اوّل است و او را به داشتن قصاید غرّا ستوده‌اند. بافقی بدیهه‌گو نیز بوده و برخی از اشعار جامی را پاسخ گفته است (آذر بیگدلی، ص 123ـ124؛ سام‌میرزا صفوی، ص 84).منابع: لطفعلی‌بن‌آقاخان آذربیگدلی، آتشکدة آذر ، چاپ جعفر شهیدی، تهران 1337 ش؛ آفتاب رای لکهنوی، تذکرة ریاض‌العارفین ، چاپ حسام‌الدین راشدی، اسلام‌آباد 1355ـ1361 ش؛ ابوالقاسم انصاری کازرونی، مرقوم پنجم کتاب سُلم‌السموات ، چاپ یحیی قریب، تهران 1340 ش؛ تقی‌الدین بلیانی، عرفات‌العاشقین ، نسخة عکسی از نسخة خطی موجود در کتابخانة ملک، ش 5324؛ حسین بهزادی اندوهجردی، ستارگان کرمان ، تهران 1355 ش؛ مصطفی‌بن عبداللّه حاجی خلیفه، کشف‌الظنون عن اسامی الکتب و الفنون ، چاپ محمد شرف‌الدین یالتقایا و رفعت بیگله کلیسی، استانبول 1971؛ علی‌ابراهیم خلیل، تذکرة صحف ابراهیم ، نسخة عکسی از نسخة خطی موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ش 663؛ سام‌میرزا صفوی، شاهپور ایران، تذکرة تحفة سامی ، چاپ رکن‌الدین همایونفرخ، تهران ] بی‌تا. [ ؛ محمدظفر حسین‌بن محمد یوسفعلی صبا، تذکرة روز روشن ، چاپ محمدحسین رکن‌زادة آدمیت، تهران 1343 ش؛ ذبیح‌اللّه صفا، تاریخ ادبیات در ایران ، ج 5، بخش 2، تهران 1364 ش؛ عباس فتوحی یزدی، تذکرة شعرای یزد ، تهران 1366 ش؛ محمدعلی مدرس، ریحانة الادب ، تهران 1369 ش؛ سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی ، تهران 1363 ش.
