رِسگت، برج، مقبره اى منسوب به يكى از اميران باوندى در قرن چهارم. برج ـ مقبره رسگت در دهستان فِريم (از دهات دودانگه سارى) قرار دارد (نيستانى، ص ۱۰۴). آندره گدار[۱]به واسطه عكسهايى كه زمين شناسان سويسى در ۱۳۱۰ش/ ۱۹۳۱ از بناهاى مازندران تهيه كرده بودند، از وجود اين بنا باخبر شد و در ۱۳۱۲ش/ ۱۹۳۳ به بررسى بناهاى اين منطقه و برج رسگت پرداخت. اگرچه كتيبه هاى كوفى و پهلوى اين برج بسيار آسيب ديده اند و اطلاع دقيقى از شخص مدفون در بنا به دست نمى دهند، با توجه به مشابهت اين برج با برجهاى رادكان* نكا و لاجيم*، تاريخ ساخت آن را حدود ۴۰۰ و شخص مدفون در آن را يكى از اميران خاندان باونديان* دانسته اند (← گدار، ص ۱۱۵؛ ستوده، ج ۵، بخش ۲، ص ۷۷۶). در ۱۳۸۵ش، پس از نخستين گمانه زنى در اطراف برج، مشخص شد معماران ابتدا شيب كوه را ازميان برده و حفره اى سنگى ايجاد كرده اند و سپس برج آجرى را درون حفره ساخته اند (← ظهورى، ۱۳۸۵ش). اين بنا، به شماره ۱۹۳، در ۹ مرداد ۱۳۱۲ در فهرست آثار ملى ايران ثبت شده (← پازوكى طرودى و شادمهر، ص ۴۲۰) و بارها مرمت گرديده است، ازجمله تعمير بدنه آجرى، زدودن گياهان خودرو از پوشش بيرونى، تثبيت كتيبه آجرى، گچ كارى داخل بنا، آجرفرش كردن كف برج، مرمت گنبد، و تعويض چوبهاى پوسيده نعل درگاه (← معصومى، ص ] ۳۵[؛ سازمان ملى حفاظت آثار باستانى ايران، ص ۲۲۷؛ خبرگزارى ميراث فرهنگى، ۱۳۸۵ش). قطر داخلى برج ۵۷ر۴ و قطر بيرونى آن حدود ۵ر۷ متر است (← گدار، ص ۱۱۸ و تصوير۸۱). بدنه آجرى بنا صاف و ساده و گنبد آن دوپوش است. مدخل برج در مشرق بنا و ميان دو طاق نماى تودرتوى آجرى مقرنس دار قرار دارد (نيستانى، ص ۱۰۵). در زير گنبد، رديفى از مقرنسهاى آجرى مزيّن به نقوش گچ برى، به شكل دو نوار برجسته، تعبيه شده است. در پايين اين مقرنسها، كتيبه اى به خط كوفى به رنگ سفيد بر زمينه آبى با تزيينات گچ برى نقش شده است. حدود دوسوم كتيبه ازميان رفته، اما قسمت باقيمانده سوره توحيد و بخشى از آيه ۳۴ سوره انبياء، شاملِ عبارت «كل نفس ذائقة الموت» را دربر دارد. بالاى ورودى برج، كتيبه ديگرى از گچ در چهار سطر است كه سه ونيم سطر آن كوفى و شبيه كتيبه قبلى و نصف سطر ديگر به خط پهلوى است. متن كوفى با خطى عمودى به دو بخش تقسيم شده است: يك بخش آن شامل آيات قرآن و عبارت «لااله الااللّه مخلصآ محمد رسول اللّه صادقآ» است؛ بخش ديگر، كه سخت آسيب ديده، دربردارنده تاريخ بنا (ح ۴۰۰) و نام هرمزديار است. خط عمودى ديگرى نوشته هاى كوفى را از متن پهلوى جدا كرده است (← گدار، ص ۱۱۸ـ۱۲۱).برج رسگت نيز همانند مقبره هاى سده چهارم و پنجم مازندران، داراى ويژگيهايى چون كاربرد تزيينات آجرى در پاى گنبد در قالب مقرنس، ساخت وروديها از جانب مشرق، و استفاده از خط پهلوى در كنار كتيبه هاى كوفى است (← نيستانى، ص ۱۱۱).
منابع : ناصر پازوكى طرودى و عبدالكريم شادمهر، آثار ثبت شده ايران در فهرست آثار ملى: از ۲۴/۶/۱۳۱۰ تا ۲۴/۶/ ۱۳۸۴، تهران ۱۳۸۴ش؛ خبرگزارى ميراث فرهنگى، ۱۳۸۵ش.
Retrieved June ۳, ۲۰۱۴, from http://www.chn.ir/ NSite/ FullStory/News/? Id= ۹۵۵۶۷ & Serv = ۳ & SGr = ۲۲;
سازمان ملى حفاظت آثار باستانى ايران، «گزارش فعاليت سازمان در سال ۱۳۶۳»، اثر، ش۱۰ و ۱۱ (بهمن ۱۳۶۴)؛ منوچهر ستوده، از آستارا تا اِستارباد، تهران ۱۳۴۹ـ۱۳۸۰ش؛ حسن ظهورى، «راز ايستايى برج رسكت با نخستين گمانه باستان شناسى آشكار شد»، خبرگزارى ميراث فرهنگى، ۱۳۸۵ش.
Retrieved June ۲, ۲۰۱۴, from http://www.chn.ir/ NSite/ FullStory/ News/ ?Id = ۵۲۱۸۸ & Serv = ۳ & SGr = ۲۲;
غلامرضا معصومى، «شمه اى از پيشينه باستانشناسى ايران و اقدامات انجام شده در پنجاه سال شاهنشاهى پهلوى»، مجله بررسيهاى تاريخى، سال ۱۱، ش ۶ (بهمن ـ اسفند ۱۳۵۵)؛ جواد نيستانى، «ريخت شناسى معمارى آرامگاهى مازندران: از سده ۴ تا ۹ق»، باستان شناسى: دو فصلنامه تخصصى پژوهشهاى باستان شناسى و مطالعات ميان رشته اى، ش ۴ (پاييز و زمستان ۱۳۸۵)؛
André Godard, "Les tours de La_d_jim et de Resget (M¦azandar¦an)", in A _th_¦ar-é ¦Ira¦ n: annales du service archéologique de l’¦Ira¦ n, vol.1, Haarlem, Netherlands: Joh.Enschedé en Zonen, 1936.
/ عبدالكريم عطارزاده /