حسین امین الله

حسین، امین‌اللّه، موسیقی‌دان معاصر ایرانی. در 1322 (1282ش)/ 1903 در سمرقند به دنیا آمد (مه‌آبادی، ص 161؛ قس اکبرزاده، ص 64، که تاریخ تولد او را 1285ش ذکر کرده است). به گفته خودش (ص 18)، خانواده او به فارسی سخن می‌گفتند و با شعر و ادب فارسی آشنا بودند. پدرش، احمد حسین، در تهران با نام خانوادگی امیری شناسنامه گرفته بود (مه‌آبادی، همانجا). امین‌اللّه حسین بر آن بود با آنکه در خارج از ایران بزرگ شده، روح ایرانی خود را حفظ کرده است (حسین، ص 19). وی در رشته پزشکی در دانشگاه پتروگراد (سن‌پترزبورگ) به تحصیل پرداخت و در 1301ش/ 1922 برای ادامه تحصیل در این رشته به برلین رفت، اما پس از چندی به تحصیل موسیقی پرداخت. از جمله استادانِ موسیقی او در برلین، آرتور اِشنابل و ویلهلم کلاته بودند. حسین پس از چهار سال تحصیل در برلین، به کنسرواتوار پاریس رفت و تحصیلات خود را نزد استادانی چون نوئل گالن و پل ویدال و آلفرد کورتو ادامه داد. او به ساختن قطعاتی با فضای شرقی و ایرانی بسیار علاقه‌مند بود و سمفونی تخت جمشید را در 1325ش/ 1946، در قالب ارکستر سمفونیک اما با حال و هوای ایرانی، ساخت که بسیار مورد توجه قرار گرفت (مه‌آبادی، ص 162). از دیگر آثار او، که نشان‌دهنده توجه او به فرهنگ ایرانی است، راپسودی ایرانی و سمفونی رباعیات خیام است که در 1330ش/ 1951 در پاریس اجرا شد (همان، ص 164). وی آثار متعدد دیگری برای ارکستر سمفونیک نوشته که از آن جمله است: )سمفونی شنها(؛ )نقاشیهای باسمه‌ای ژاپنی (؛ پروانه‌فروش(؛ )مینیاتورهای ایرانی( شامل قطعات)رقص ساقی(، )آواز شتربان (، )رقص قرقیزی (، )لوطیها(، )پیش از نبرد(، )شکوه عشق( و )مسخرگان ( (رجوع کنید به دومنیل، ص 67ـ69). وی برای چند فیلم نیز موسیقی ساخته است (مه‌آبادی، ص 166).حسین از کودکی صفحات درویش‌خان* را شنیده بود (همانجا) و با نوازندگی تار نیز آشنایی داشت و نمونه‌هایی از نوازندگی تار او در دست است (اکبرزاده، همانجا).امین‌اللّه حسین در 1303ش/1924 با آنا مینوسکی ازدواج کرد (مه‌آبادی، همانجا) و فرزند او، روبر حسین، در 1306ش/ 1927 به دنیا آمد. روبر حسین از بازیگران، کارگردانان و فیلمنامه‌نویسان سینمای فرانسه است (دانش‌نامه سینمایی، کتاب 2، ج 1، ص 350). امین‌اللّه حسین که در پاریس اقامت داشت، بارها ــ به‌ویژه در اوایل دهه پنجاه شمسی ــ به ایران آمد و با او مصاحبه‌هایی شد که در روزنامه‌ها و مجلات به چاپ رسید (رجوع کنید به حلالی، ص 135). وی در 1362ش/ 1983 در پاریس درگذشت (اکبرزاده، همانجا).منابع : پژمان اکبرزاده، موسیقی‌دانان ایرانی، شیراز 1380ش؛ امین‌اللّه حسین، «گفتگو با امین‌اللّه حسین»، ]گفتگو کننده: پرویز اسلام‌پور[، تلاش، ش 40 (فروردین ـ اردیبهشت 1352)؛ سیمین حلالی، کتابشناسی موسیقی در ایران: فهرست موضوعی کتاب‌ها، مقالات نشریات (1354ـ 1383)، پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی، تهران 1386ش؛ دانش‌نامه سینمایی، زیرنظر بهزاد رحیمیان، کتاب 2، تهران: روزنه‌کار، 1383ش؛ رنه دومنیل، «امین‌اللّه حسین»، مجله موسیقی، دوره 3، ش 11 (تیر 1336)؛ بهمن مه‌آبادی، «زندگی و آثار امین‌اللّه حسین»، فصلنامه هنر، ش 25 (تابستان 1373).