دکین راجز

دُکَیْن راجِز، نام دو شاعر عربِ رجزسرا در قرن اول. برخی این نام را متعلق به یک شاعر (← ابن‌قتیبه، 1386- 1387، ج2، ص610؛ ابوالفرج‌اصفهانی، ج‌9، ص261ـ262) و برخی متعلق به دو شاعرِ معاصرِ هم دانسته‌اند (← ابن‌عساکر، ج17، ص305، 307؛ یاقوت حموی، ج11، ص113، 117)، یکی دُکَین‌بن رجاء فُقَیْمی و دیگری دُکَین‌بن سعید دارِمی.در برخی کتابها، از دکین‌بن شَمّاخ کَلْبی (← ابن‌عساکر، ج17، ص310) و دکین‌بن شَجَره (ابوالفرج‌اصفهانی، ج6، ص78) نیز یاد شده‌است که معاصر دکین‌بن سعید بوده‌اند.نام دکین به‌همراه نام عُمانی فُقَیْمی (محمدبن ذؤیب، متوفی 228) نیز آمده (← جاحظ، ج4، ص139؛ ابن‌معتز، ص139؛ بغدادی، ج10، ص241)، که نشان‌دهندة معاصربودن آنهاست لیکن با توجه به سال وفات دکین راجز (هر دو شاعرِ مذکور) و اینکه عُمانی فقیمی از شاعران مدیحه‌گوی خلفای عباسی بوده، احتمالاً منظور از دکین شخصی دیگر بوده‌است (← ابن‌معتز، ص‌139-143؛ بغدادی، همانجا).از تاریخ ولادت دکین‌بن رجاء فقیمی، اطلاعی نیست، اما تاریخ وفاتش 105 ذکر شده‌است (یاقوت حموی، ج11، ص117). ابیاتی از وی باقی مانده‌است، از جمله اُرجوزه‌ای در وصف یک مسابقة اسب‌دوانی که به‌دستور ولیدبن عبدالملک، خلیفة اموی (حک: 86 ـ 96)، برپا شده‌ بود. وی همچنین قصیده‌ای در مدح مُصعب‌بن زبیر، حاکم عراق (حک: 68-71)، سروده‌است (← همان، ج11، ص113-117). به‌نوشتة زرکلی (ج2، ص340)، احتمالاً دکین، ولید را در شام و مصعب را در عراق دیده و این دو قصیده را گفته‌است. جاحظ (متوفی 255؛ ج3، ص74)، ابن‌قتیبه (متوفی 276؛ 1405، ج1، ص147)، ابوعبید بکری (متوفی 487؛ ج1، ص214) و بَطَلْیَوْسی (متوفی 521؛ ج3، ص227) از ابیات او به‌عنوان شاهد لغوی استفاده کرده‌اند.تاریخ ولادت دکین‌بن سعید دارمی نیز مشخص‌نیست. به نوشتة یاقوت حموی (ج11، ص119)، وی در 109 درگذشت. از اهالی بصره بود (ابن‌عساکر، ج17، ص307). او ابیاتی خطاب به عمربن عبدالعزیز (حک: 99-101)، خلیفة اموی سروده و هدایایی نیز از وی گرفته ‌بود (← همان، ج17، ص307-308؛ یاقوت حموی، ج11، ص117-119)، اما ابن‌عبدربّه (متوفی 328؛ ج1، ص322ـ323) این اشعار را منسوب به دکین‌بن رجاء فقیمی دانسته‌است. دکین‌بن سعید گاه در اشعار خود الفاظی نامأنوس و غریب به‌کار برده‌است که اهل لغت بر سر معنای آنها اختلاف‌نظر داشته‌اند (← ابن‌عساکر، ج17، ص309).دو بیت شعر منسوب به دکین راجز (بدون تعیین نام دقیق وی) در زبان عربی به‌صورت مَثَل به‌کار می‌رود (← ابن‌قتیبه، 1386ـ1387، ج2، ص612؛ ابوالفرج‌اصفهانی، ج9، ص262؛ زین‌الدین رازی، ص65). ابوتمّام (متوفی 231؛ ص42) این دو بیت و دیگر ابیات قصیده را به سموأل‌بن عادیا* یا عبدالملک حارثی منسوب کرده‌است و ابن‌عساکر (متوفی 571؛ ج17، ص308ـ309) این دو بیت را منسوب به محمدبن حسین دانسته و محمدبن ابی‌بکر زین‌الدین رازی (متوفی 666؛ همانجا) یکی از آن ابیات را آورده و به لَجْلاج‌حارِثی یا سَموأل نسبت داده‌است.منابع‌: ابن‌عبدربّه، العقدالفرید، چاپ علی شیری، بیروت 1408-1411/1988-1990؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت 1415ـ1421/1995ـ2001؛ ابن‌قتیبه، الشعر و الشعراء، چاپ احمد محمد شاکر، ]قاهره[ 1386-1387/ 1966-1967؛ همو، کتاب‌المعانی الکبیر فی ابیات المعانی، بیروت 1405/1984؛ ابن‌‌معتز، طبقات‌الشعراء المحدثین، چاپ عمر فاروق طبّاع، بیروت 1419/1998؛ ابوالفرج‌اصفهانی؛ حبیب‌بن اوس ابوتمّام، دیوان‌الحماسة، به‌روایت موهوب‌بن احمد جوالیقی، چاپ عبدالمنعم احمد صالح، بغداد 1980؛ عبداللّه‌بن محمد بَطَلْیَوْسی، الاقتضاب فی شرح ادب‌الکتّاب، چاپ مصطفی سقا و حامد عبدالمجید، مصر 1981-1983؛ عبدالقادربن عمر بغدادی، خزانة‌الادب و لب‌لباب لسان‌العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، ج10، قاهره 1403/1982؛ عبداللّه‌بن عبدالعزیز بکری، سمط‌اللالی، چاپ عبدالعزیز میمنی، ]قاهره[ 1354/1936؛ عمروبن بحر جاحظ، کتاب‌الحیوان، چاپ عبدالسلام محمد هارون، مصر ?]1385- 1389/ 1965- 1969[، چاپ افست بیروت ]بی‌تا.[؛ خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت 1999؛ محمدبن ابی‌بکر زین‌الدین رازی، الامثال و الحکم، چاپ فیروز حریرچی، دمشق 1408/ 1987؛ یاقوت حموی، معجم‌الادباء، بیروت 1400/ 1980.