بَمَکو (باماکو)، پایتخت و منطقه‌ای در جمهوری مالی، در غرب افریقا. این شهر با جمعیت 000 ، 919 تن در 1374 ش/1995 (برنامة توسعة سازمان ملل متحد ، ص 175) و وسعت 252 کیلومتر مربع ( ) کتاب سال بریتانیکا 1994 ( ، ص 664)، برکرانة رود نیجر، در ملتقای دو شاخة قابل کشتیرانی این رود واقع شده است. بمکو که پیشتر یک مرکز بازرگانی بر سرراه ساحل عاج و بخش جنوبی صحرا و سودانِ فرانسه و سنگال بود، موقعیت عمده‌ای در افریقای غربی فرانسه داشت و رونق آبادی آن نیز از همین روست.بمکو را یک شکارچی بمه‌ای (بامایی) بنیاد گذاشت و خلف نیاره ای او که از کاآرتا آمده بود، آن را بمه (باما) ـ کو، یعنی منسوب به بمه (باما) نامید (تعبیر رود تمساحها که به عنوان ریشة لغوی نام این شهر ذکر شده است صحیح نیست). با ورود ماهیگیران و افرادی از درا (رجوع کنید به درعه * ) و توات که اسلام را به بمکو آوردند، این دهکده بتدریج توسعه یافت و چهار محلة نیارلا ، تورلا ، بوزولا و دراولا در آن به وجود آمد که اساس بمکوی امروزی را تشکیل می‌دهند.بمکو که «سرپل» رود نیجر به شمار می‌رفت، بزودی به صورت یکی از هدفهای سیاسی فرانسه درآمد. پس از جنگ 1270/1870، میان فرانسه و پروس، نیروهای فرانسوی درصدد اشغال آن برآمدند و در 1300/1883 سرهنگ برنیی دبرد شهر را فتح کرد. از آن پس، جمعیت‌شهر، که پایگاه عملیات فرانسه در سودان شده بود، با مهاجرت گروهی از سنگالیها و سودانیها پیوسته افزایش یافت. در 1322/1904 خط آهن به شهر رسید. در 1325/1907 بمکو مرکز نیجر و سنگال علیا شد و یک مرکز بزرگ اداری ونظامی و پزشکی (مؤسسات مبارزه با جذام و بیماریهای چشمی مناطق استوایی) در آنجا دایر گردید و گامهایی نیز برای تشکیل مرکز دانشگاهی (مدرسة فدرال خدمات عامه) و فرهنگی (مؤسسة فرانسوی افریقای سیاه) برداشته شد.در 1339 ش/1960 جمهوری مالی استقلال یافت و بمکو پایتخت آن شد. بمکو دارای اهمیت سیاسی، اداری و بازرگانی است. مرکز تشکیلات اداری و حکومتی مالی در ناحیة کوهستانی در حدود سه کیلومتری شمال شهر قرار دارد. بمکو دارای دانشکدة تربیت معلم و مرکز تحقیقات پزشکی است. کارخانه‌های شهر، موادغذایی، چرم و منسوجات تولید می‌کنند. فرودگاه آن بین‌المللی است و شهر از طریق شبکة راه‌آهن به داکار و سنگال، در ساحل غربی افریقا، مرتبط می‌شود ( ) دایرة‌المعارف ورلد بوک ( ، ذیل مادّه). سیمان و فراورده‌های نفتی از طریق رود نیجر از بمکو صادر و برنج و بادام زمینی با راه‌آهن برای بارگیری به شهر وارد می شود ( بریتانیکا ، ذیل مادّه).بمکو شهری اسلامی است، ولی اسلامِ مردمِ این شهر صورت افریقایی شده و تساهل‌آمیزی دارد که بقایایی از جاندار ـ پنداری در آن دیده می‌شود. این شهر که هرگز مرکز توسعة دینی نبوده، همواره تحت تأثیر شهرهای مسلمان‌نشین قدیمی منطقه و زیر نفوذ خاندانهای مرابطون مغربی بوده است. طریقة قادریه و تجانیّه * دیرزمانی است که در این شهر ریشه دوانده و پیروانی یافته است. طریقة قادریه که در آغاز بیشترین پیروان را داشت بعدها جای خود را به عُمَریّه داد. در میان دوجنگ جهانی، طریقة حَمالیَّه * ، به صورتی معتدل، در این شهر توسعه یافت. گروه اصلاح‌طلبی نیز پدید آمده است که داعیة پیراستن اسلام محلی را دارد. بنابر گرایشهای کنونی، شاید بتوان گفت که بمکو در صدد احراز مقام عمده در تجدید حیات اندیشة اسلامی است. بمکو اقلیتی مسیحی نیزدارد ومقرّ یک اسقف‌اعظم است.از آنجا که بناهای نخستین شهر از خشت‌وگل بوده امروز هیچ‌بنای تاریخی‌کهنی درآن برجای‌نمانده‌است.منابع: منابع دربارة بمکو اندک است. اطلاعات را باید در انتشارات دولتی و متون تاریخی راجع به سودان جستجو کرد؛ نیز رجوع کنید به The New Encyclopaedia Britannica , Chicago 1985, Micropadia , s.v."Bamako"; 1994 Britannica book of the year , Chicago 1994; United Nations Development Programme, Human development report 1998 , Oxford 1998; The World book encyclopedia, London 1995, s.v. "Bamako".
