بَمَّت ، نام خانوادگی دوتن از مشاهیر ترک.1) حیدر . رهبر جنبش استقلالخواهی قفقاز شمالی، اندیشمند و نویسنده. در 1308/1890، در ولایت تَمِرخان شورة داغستان زاده شد. در خردسالی پدرش را از دست داد و تحت حمایت مادرش بزرگ شد. نخست علوم اسلامی و عربی را فراگرفت و سپس به تحصیلات عالی پرداخت. در 1331/ 1912 از دانشگاه پطرزبورگ در رشتة حقوق فارغالتحصیل شد و از همین دانشگاه درجة دکتری گرفت. در این هنگام، در جنبشهای استقلالخواهی شمال قفقاز نقش مهمی داشت و پس از استقلال آن نواحی، وزیر امورخارجة جمهوری قفقاز شمالی شد. در جمادیالا´خرة 1336/ مارس 1918 با سمت رئیس هیئت، برای شرکت در کنفرانس صلح ترکیه و قفقاز شمالی، که در طرابوزان برگزار میشد، به ترکیه رفت. هنگامی که رئیس کمیتة استقلال آذربایجان ـ قفقاز شمالی بود، بر اثر تجاوزات ارضی پیدرپی روسها، در 1300 ش/1921، همراه واحدهای نظامی عقبنشینی کرد و به ترکیه پناهنده شد. مدت کوتاهی در طرابوزان اقامت گزید و در آنجا ازدواج کرد و سپس مقیم پاریس شد و به انتشار نشریهای به نام ) قفقاز ( پرداخت که مدتها به شش زبان و گاهی، با افزوده شدن نسخة ترکی، به هفت زبان منتشر میشد و هدف آن دوامبخشیدن به جنبش استقلالخواهی بود. نادرشاه، پادشاه افغانستان در 1304 ش/ 1925، برای تقدیر از شخصیت او و خدماتش به اسلام، وی را شهروند افتخاری افغانی اعلام کرد. در 1308 ش/ 1929، کتاب ) قفقاز و انقلاب روسیه ( او منتشر شد. در اثنای جنگ دوم جهانی، حیدر بمت از دنیای سیاست کناره گرفت و مستقیماً به جهان اسلام روی آورد و به تألیف آثاری دربارة آن پرداخت. در این هنگام، کاردار سفارت افغانستان در سویس شد. مهمترین اثرش، ) چهرههایی از اسلام ( ، را در این دوره منتشر کرد (لوزان 1946، پاریس 1959؛ این اثر به ترکی نیز ترجمه شده است؛ بهادر دولگر، آنکارا 1963).حیدر بمت، که رهبری شایسته و بیباک بود، سراسر عمرش را با پایبندی به باورها و جهانبینی اسلامی سپری کرد و در راه حفظ حقوق مسلمانان کوشید. به عقیدة او، اسلام در جوامع اسلامی، از لحاظ افکار سیاسی، عنصر اساسی است و ازینرو لازم است که سرزمینهای مسلماننشین اتحادیهای تشکیل بدهند. او در 12فروردین1344/31مارس1965، در پاریس درگذشت و در گورستان مسلمانان آن شهر، موسوم به بوبینیی ، مدفون شد. از بمت، دو فرزند پسر به نامهای نجمالدین و تیمور باقی ماند که از آن دو، نجمالدین (رجوع کنید به ادامة مقاله) از شخصیتهای معروف جهان اسلام شد.بمت، با نام مستعار ژُرژ ریووار نیز آثاری تألیف کرده است که پارهای از آنها بدین قرار است: ) مسئلة قفقاز ( (لوزان 1911)؛ ) سهم مسلمانان در تمدن ( (ژنو1962)؛ ) «موقعیت ترکیه» ( در لومووا سویس (مونترو، ژوئیة 1943).منابع:Bammate collection , ed. IRCICA, Istanbul 1990, XI-XII; Haydar Bammat, Haydar Bammat' i n yay i mlanmam i í otobiyografisi , Istanbul IRCICA Library, no A-5346/1-2; Zeki `Ali, "Haidar Bammate: a noble Muslim figure", Islamic literature , XII/2, Lahor 1965, 1-5.2) نجمالدین. اندیشمند و مرد سیاسی سرشناس جهان اسلام. در 18 آذر 1301/ 8 دسامبر 1922، در پاریس متولد شد. فرزند حیدر بمت بود. تحصیلات متوسطه را در دبیرستان بوفون پاریس و در اکول نوولِ شایّی سور لوزان ، و تحصیلات عالی را در دانشکدة حقوق دانشگاه لوزان انجام داد. بعدها از همین دانشکده درجة دکتری گرفت و تا 1326 ش/ 1947 در دانشگاه سوربون حقوق روم تدریس میکرد. از 1326 ش/1947 تا 1331 ش/ 1952، در کالج ترینیتیِ دانشگاه کیمبریج و دانشگاه ازهر در موضوعات اسلامی تحقیق کرد و مدتی بعد، در «مدرسة زبانهای شرقی * » پاریس به این تحقیقات ادامه داد.نخستین سمت رسمی خود را در 1327 ش/ 1948 در سازمان ملل عهدهدار شد. در کنفرانس بینالمللی صلیبسرخ در ژنو، به نمایندگی از طرف کشور افغانستان، شرکت کرد (1328 ش/ 1949). از شهریور (سپتامبر) همین سال به عضویت یونسکو درآمد و به ترتیب، از 1328/ 1949 تا 1333 ش/ 1954 مأمور ارشد دفتر مشاورة حقوقی، از 1333 ش/ 1954 تا 1337 ش/ 1958 مسئول روابط سیاسیکشورهای عربی، خاورمیانه و اروپای شرقی، از 1339 ش/ 1960 تا 1343 ش/ 1964 مسئول هماهنگی طرح شرق ـ غرب یونسکو، از 1343 ش/ 1964 تا 1346 ش/1967 مدیر [بخش ] علوم انسانی، از 1349 ش/ 1970 تا 1353 ش/ 1974 مدیر امور فرهنگی، از 1354 ش/ 1975 تا 1358 ش/ 1979 مشاور معاون مدیر کل در [امور ] فرهنگ و ارتباطات بود. علاوه بر وظیفهاش در یونسکو، از 1355 ش/ 1976، نمایندگی پاریس در سازمان کنفرانس اسلامی را نیز بر عهده گرفت و عضو کمیتة تدارک اعلامیة اسلامی حقوق بشر شد و نزد معاون دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی، با سمت مشاور در هویت فرهنگی، به فعالیت پرداخت. علاوه بر این، در فعالیتهای مرکز تحقیقات تاریخی، هنری و فرهنگی اسلامی استانبول ، شرکت مؤثر داشت.از 1356 ش/1977، در دانشگاههای پاریس، از جمله دانشگاه سوربون، تمدن اسلامی و جامعهشناسی تدریس میکرد. علاوه بر تسلط به زبانهای فرانسه، انگلیسی، روسی، آلمانی، اسپانیایی و ایتالیایی، در عربی و فارسی و ژاپنی معلومات ارزندهای داشت و در مجموع، از دانش بسیار وسیعی بهرهمند بود. او با فعالیتهای علمی خود به فرهنگ اسلامی خدمات زیادی کرد و دربارة تمدن و هنر اسلامی و شهرسازی و علم محیط زیست در اسلام مقاله نوشت و سخنرانی کرد. بمت که به تبعیت افغانستان درآمده بود پس از آنکه روسها در 1358 ش/ 1979 افغانستان را اشغال کردند، به شهروندی پاکستان درآمد. در اواخر عمر، کتابخانة شخصی خود را، که از پدر و پدربزرگش به ارث برده و خود در تکمیل آن کوشیده بود، به کتابخانة مرکز تحقیقات تاریخی، هنری و فرهنگی اسلامی استانبول ـ واقع در سرای (کاخ) ییلدیز ـ اهدا کرد. در این مرکز فهرست ویژهای برای کتابهای اهدایی او تهیه شده است (استانبول 1990).نجمالدین بمت، که شخصیتی گیرا و خلقیاتی استوار داشت، برای خدمت به اسلام، در تمامی همایشهای اسلامی بینالمللی که از خاور تا باختر و از شمال تا جنوب برگزار میشد، شرکت میجست و فعالیت میکرد. در 26 دی 1363/ 15 ژانویة 1985 درگذشت و در 5 بهمن/24 ژانویه در گورستان مسلمانان، بوبینیی، در جوار قبر پدرش، به خاک سپرده شد.آثار. مهمترین آثار منتشر شدة نجمالدین بمت، از این قرار است: ) جنبههایی از هنر اسلامی ( (پاریس 1946)؛) موضوعات و اوزان در ادب اسلامی ( (پاریس 1958)؛ ) چهرههایی از جهان اسلام ( (پاریس 1959؛ این کتاب در اصل تألیف پدرش، حیدر بمت، است و نجمالدین قسمتی از آن را نوشته است)؛ ) موقعیت علم و فن در تمدن اسلامی ( (لسآنجلس 1964)؛ ) مشرق در آیینه ( (پاریس بیتا.)؛ ) مکه و مدینة امروزی ( (پاریس 1980، با همکاری حمزه قائدی و هاشم تیجانی). دو اثر به نامهای ) و پرنده خود در حال گشادن بال ( (پاریس 1987) و ) شهرهای اسلامی ( (پاریس 1987) در بردارندة مقالهها و سخنرانیهای اوست که پس از مرگش منتشر شده است. گذشته از اینها، او با تهیة برنامههایی دربارة تمدن اسلام برای تلویزیون فرانسه، توجه تمام اروپا را به این مسائل جلب کرد.منابع:Bammate collection, ed. IRCICA, Istanbul 1990, IX-X, XIII-XVI; Ekmeleddin I hsanog § lu, "Late Professor Necmettin Bammate", Newsletter (ed. IRCICA), no.8, Istanbul 1985, 23-27.
