بلغاری نخجوانی ، صلاح‌الدین حسن، از مشایخ صوفیه. اصلاً از نخجوان بود. تاریخ ولادتش معلوم نیست، ولی از آنجا که وفاتش را در 698 و در 93 سالگی نوشته‌اند (واعظ کاشفی، ج 2، ص 368ـ369) باید در 605 به دنیا آمده باشد. پدرش خواجه عمر نام داشت و از اعیان و تجّار بود (همان، ج 2، ص368). به گفتة اقبال آشتیانی (ناصرالدین منشی کرمانی، حواشی اقبال آشتیانی، ص 123) سی سال و به نوشتة واعظ کاشفی (همانجا) نُه سال در بلغار اقامت داشت و نسبت او به بلغاری نیز به همین سبب بوده است.بلغاری در 23سالگی به اسارت کفّار دشت قبچاق درآمد و مدت هفت سال در میان ایشان زیست (همانجا). در سی‌سالگی و ظاهراً در بخارا پس از حالت جذبه‌ای که به او دست داد وارد طریقت شد. پس از سه سال اقامت در بخارا به کرمان مهاجرت کرد و 27 سال در آنجا به سر برد (همانجا).در کرمان مریدان بسیاری از کبار و صغار از ارشاد او هدایت یافتند (ناصرالدین منشی کرمانی، ص 44). در آن زمان قتلغ ترکان در کرمان حکومت می‌کرد که به گفتة ناصرالدین منشی کرمانی (همانجا) به حسن بلغاری ارادت ورزید. بلغاری در اواخر عمر از کرمان به آذربایجان مهاجرت کرد و پس از یک سال اقامت در مراغه به‌تبریز رفت و در 22 ربیع‌الاول 698 در همانجا درگذشت و در مقبرة سرخاب به خاک سپرده شد (واعظ کاشفی، ج 2، ص 368ـ369).وی از خدمت مشایخ بسیاری، که به گفتة خودش تعدادشان به 28 نفرمی‌رسیده، بهره‌مند بوده است. نخست نزد سعدالدین حموی و سپس از شیخ شمس‌الدین محمد رازی اخذ طریقت کرد. سلسلة طریقت محمد رازی با واسطة شیخ حسین سقاّء به ابوالنجیب سهروردی می‌پیوندد (همان، ج 2، ص 368؛ ابن‌کربلایی، ج 1، ص 140ـ141). لذا طریقة او طریقة سهروردیه * بوده است. بلغاری در ایام اقامت در بخارا در خدمت خواجه غریب، از صوفیة بخارا، بود. از دیگر مشایخ او محمد خسروشاهی بوده است (ابن‌کربلایی، ج 1، ص140). از جمله مریدان نامی شیخ‌حسن، شیخ عمر باغستانی * بوده است (واعظ کاشانی، همانجا). ابن‌کربلائی در شرح مقامات و احوال شیخ‌حسن، نکاتی از کتاب مقامات او نقل کرده است (ج 1، ص 59، 494).منابع: ابن‌کربلائی، روضات‌الجنان و جنات‌الجنان ، چاپ جعفر سلطان‌القرائی، تهران 1344 ش؛ ناصرالدین منشی کرمانی، سمط‌العلی للحضرة‌العلیا ، چاپ عباس اقبال آشتیانی، تهران 1362 ش؛ علی‌بن‌حسین واعظ کاشفی، رشحات عین‌الحیات ، چاپ علی‌اصغر معینیان، تهران 1356 ش.
