بلخی، ابوعلی عبدالله بن محمدبن علی، محدث و مؤلف. تاریخ تولدش معلوم نیست، اما باید میان سالهای 220 و 225 باشد، زیرا یکی از استادان او، قُتَیبة‌بن سعید ابورجای ثقفی بلخی، در 240 در بَغلان، نزدیک بلخ درگذشته، و همچنین علی‌بن حُجْر ابوالحسن مروزی (متوفی 244) و محمدبن یحیی ابوعبدالله ذُهلْی نیسابوری (متوفی 258) را از استادان او ذکر کرده‌اند. از شرح حال او اطلاعات اندکی وجود دارد؛ چندی در نیشابور اقامت داشته و احتمالاً شاگردش، احمدبن محمد ابوحامد شرقی نیسابوری (متوفی 325)، در همین شهر نزد او درس خوانده است. ابوعلی در سالهای بعد در بغداد ساکن شد و در آنجا برجسته‌ترین شاگردانش، محمدبن مخلّد ابوعبدالله دوری (متوفی 331)، عبدالباقی‌بن قانع ابوالحسین اموی (متوفی 351)، محمدبن عبدالله ابوبکر شافعی (متوفی 354) و محمدبن عمر ابوبکر جِعابی (متوفی 355)، نزد او درس خواندند. سرانجام، به زادگاه خود، بلخ، برگشت و در اواخر 295، در آن شهر، به دست قَرمطیان کشته شد [خطیب بغدادی (ج 10، ص 93ـ94) او را از ائمة حدیث شمرده و بر ثقه بودن و اتقان او در نقل حدیث و کثرت نقل بصراحت گواهی داده است. حاکم نیشابوری (رجوع کنید به ذهبی، 1403، ج 13، ص 529) او را بزرگ خوانده و ابن‌عماد (ج 2، ص 219) نیز او را از ارکان حدیث معرفی کرده است ] . دو اثر به نامهای کتاب التاریخ دربارة تاریخ و کتاب العلل دربارة نارساییها و مشکلات احادیث منقول به او منسوب است که هیچیک از آنها در دست نیست.منابع: ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم ، حیدرآباد دکن 1357ـ 1359/ 1938ـ1940، ج 6، ص 79؛ [ابن‌عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب ، بیروت 1399/ 1979 ] ؛ احمدبن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد ، مدینه [بی‌تا. ] ؛ محمدبن احمد ذهبی، تذکرة الحفاظ ، حیدرآباد دکن 1375ـ1377/ 1955ـ 1958، ج 2، ص 690؛ [همو، سیر اعلام النّبلاء ، ج 13، چاپ شعیب ارنؤوط و علی ابوزید، بیروت 1403/ 1983 ] ؛ همو، العبر فی خبر من غبر ، ج 2، کویت 1961، ص 102؛ خیرالدین زرکلی، الاعلام ، قاهره 1373ـ 1378/ 1954ـ1959، ج 4، ص 261؛ عمررضا کحاله، معجم المؤلفین ، دمشق 1957ـ1961، ج 6، ص 132؛ عبدالله‌بن اسعد یافعی، مراة الجنان ، ج 2، حیدرآباد دکن 1338/ 1919ـ1920، ص 223.
