دیاشنکر کول (دیاشنکر نسیم)

دیاشَنْکَر کول (دیاشنکر نسیم)، شاعر اردوزبان هندو در قرن سیزدهم. دیاشنکر متخلص‌به نسیم در 1226 در لکهنو به‌دنیا آمد. اصل او کشمیری و از برهمنان بود. پدرش پاندیت گنگا پرشاد کول نام داشت (دیاشنکر کول، چاپ برکت علی ریاض، مقدمه، ص6؛ مارهروی،حصه1،ص363ـ364). دیاشنکر در کودکی زبان فارسی و اردو را فراگرفت و از همان زمان به هنر، شعر و شاعری روی آورد. سپس، از شمار شاگردان حیدرعلی آتش (1182ـ1264) شد. وی در بیست‌سالگی با منصب بخشیگری سپاه به خدمت امجد علی‌شاه، حاکم اوده، درآمد. دیاشنکر در 1261 در لکهنو براثر بیماری وبا درگذشت (سکسینه ، ص114؛ مارهروی، حصه1، ص363؛ گیان‌چند، ص436ـ443).مهم‌ترین اثر به‌جامانده از نسیم مثنوی گلزار نسیم است. موضوع گلزار نسیم از حکایت مشهور گل بکاولی گرفته شده‌است. گل بکاولی اثری به زبان فارسی نوشته عزت‌اللّه بنگالی در عهد شاه‌جهان است (محمد عقیل، ص‌178، پانویس 2). این اثر پیش از نسیم در نثر اردو به نام مذهب عشق شناخته می‌شد و با مضمون این حکایت مثنویهایی به زبان اردو به نامهای باغ بهار و تحفه مجالس سلاطین نوشته شده بود (همان، ص‌178، 180، پانویس 1؛ نهال چند لاهوری، مقدمه داودی، ص‌7؛ اشپرنگر ، ص‌634ـ635). گل بکاولی داستانی تخیلی و عاشقانه است که در آن تاج‌الملوک قهرمان داستان به سرزمین جادو می‌رود (صدیق ، ص‌194). نسیم مضامین بی‌اعتباری دنیا و بی‌اعتنایی به آن را در این داستان با پوششی از تشبیهات، استعاره‌ها، الفاظ هماهنگ، آرایه‌های شعری و کلام زیبا در قالب مثنوی بیان کرده‌است (برای نمونه ← دیاشنکر کول، همان چاپ، ص‌34ـ50، 55ـ66). در این کتاب ردپای استاد او، آتش دیده می‌شود (آزاد، ص‌233). گلزار نسیم در 1254 سروده شد و در 1260 در لکهنو به چاپ رسید. این کتاب موجب شهرت نسیم شد و برخی اشعار آن به صورت مَثَل درآمد. این اثر تدریس نیز می‌شد (سکسینه، همانجا؛ دیاشنکر کول، مرتب رشید حسن‌خان، مقدمه، ص‌3). از نسیم دیوان مختصری به نام دیوان نسیم (میروت 1884)، مشتمل بر چند غزل و قالبهای دیگر مانند مخمس و ترجیع‌بند، به‌جا مانده‌است (مارهروی، حصه 1، ص‌365؛ جالبی، ج‌3، ص‌906، 929). افزون‌براین، نسیم کتاب هزار و یکشب را به اردو ترجمه کرده‌است (د. اسلام، چاپ دوم، ذیل «نسیم، دیاشنکر کول»).منابع : محمدحسین آزاد، آب‌حیات : مشاهیر شعرائی اردوکی سوانح اور زبان مذکور کی عهد به عهد ترقیون اور اصلاحون کابیان، لاهور 2001؛ جمیل جالبی، تاریخ ادب اردو، ج‌3، لاهور 2006؛ دیاشنکر کول، مثنوی گلزار نسیم، مرتب رشید حسن‌خان، دهلی 1965، همان : مثنوی گلزار نسیم یعنی یادگار نسیم، چاپ برکت‌علی ریاض، لاهور 1953؛ گیان چند، اردو مثنوی شمالی هندمین، علیگره 1969؛ رفیق مارهروی، هندوون مین اردو، حصه 1، لکهنو 1957؛ سید محمد عقیل، اردو مثنوی کا ارتقاء شمالی هندمین، اللّه‌آباد 1965؛ نهال چند لاهوری، اردو کاکلاسیکی‌ادب مذهب عشق، مرتبه‌خلیل‌الرحمان داودی،لاهور1961؛EI2, s.v. "Nas((m, Daya(ankar Kawl" (by G. E.Sh Leeson); , Delhi Muhammad Sadiq, A history of Urdu literature , 1984; Ram Babu Saksena, A history of Urdu literature New Delhi 1990; Alois Sprenger, A catalogue of the Arabic, Persian and Hindu(sta(ny manuscripts of the libraries of the king of Oudh, vol.1, Calcutta 1854.