تقی‌الدین حِصْنی ، ابوبکربن محمد ، محدّث و زاهدو فقیه شافعی قرن هشتم و نهم. تاریخ تولد او را 752 دانسته‌اند. وی به حصن، قریه‌ای در حوران دمشق، منسوب است (ابن‌قاضی شُهبه، ج 4، ص 97؛ ابن‌عماد، ج 7، ص 188). به نظر برخی، نسب او به امام حسن عسکری علیه‌السلام می‌رسد (سخاوی، ج11، ص81؛ ابن‌عماد، همانجا)، اما ازنظر شیعه این قول مردود است. او نزد استادانی چون ابن‌شُریشی (متوفی 795)، شهاب‌الدین زُهْری (متوفی795)، شمس‌الدین صَرْخَدی (متوفی 792) و صدرِیاسوفی (متوفی 789) علم آموخت (سخاوی، ج 11، ص 82؛ ابن عماد، همانجا).سیره‌نویسان از رویدادی در زندگی او با عنوان فتنه یاد کرده و نوشته‌اند که او ابتدا مردی بانشاط و اهل تفرج و در عین حال متدین و محتاط بود، اما بعد از واقعه‌ای به زهد و عبادت روی آورد و پیروانی یافت. وی بر امر به معروف و نهی از منکر اصرار می‌ورزید (ابن‌قاضی شهبه، ج 4، ص 98؛ سخاوی، همانجا؛ ابن‌عماد، ج7، ص 188ـ 189). حصنی در اواخر عمر در مسجد مزّاز واقع در شاغور، محله‌ای در خارج از شهر دمشق، زاویه‌نشین شد. همچنین گفته‌اند که او با کمک مردم رباطی‌در باب‌الصغیر، محله‌ای در خارج از شهر دمشق، ساخت‌و نیز ساختمانی در خان‌السّبیل، روستایی در شمال سوریه، بنا کرد (ابن‌قاضی شهبه، ج 4، ص 98ـ99؛ نیز رجوع کنید به یاقوت حموی، ج 3، ص 236).حصنی در جمادی‌الا´خرة 829 در خلوتی که در مسجد مزّاز داشت، درگذشت و در قُبَیْبات، محله‌ای در پشت مسجد دمشق (صفی‌پوری، ذیل «ق ب ب»). به خاک سپرده شد (ابن‌عماد، ج 7، ص 189). در تشییع جنازه‌اش افراد بسیاری شرکت داشتند، حتی حنابله که وی نسبت به آنان نظر مساعدی نداشت (سخاوی، ج 11، ص 83). اکنون قبر او زیارتگاه است (محجوب، ج10، ص 299).بنا به گزارش سخاوی (همانجا)، حصنی اشعری‌مذهب بود و در اعتقادات خود به دور از تعصب نبود و با حنابله مخالفت می‌کرد. بنا به گزارشها، او در مخالفت با ابن‌تیمیّه (متوفی 728)، شخصیت مهم و بانفوذ معاصرش، افراط می‌کرد (ابن‌قاضی شهبه، ج 4، ص 98؛ ابن‌عماد، ج 7، ص 188ـ189).آثار حصنی عبارت‌اند از: کفایة‌الاخیار فی حلّ غایة‌الاختصار ، که شرحی بر غایة‌الاختصار حسین‌بن احمد اصفهانی (متوفی 488) در فقه شافعی است و مشتمل است بر ابواب مهم فقهی از جمله صلوة و بیع و نکاح، تألیف این کتاب در 808 به پایان رسید (تقی‌الدین حصنی، ج2، ص183ـ 186)؛ شرح کتاب التنبیه اثر ابواسحاق ابراهیم‌بن علی، فقیه شیرازیِ شافعی‌مذهب (متوفی 476)؛ شرح کتاب منهاج الطالبین اثر یحیی‌بن شرف نَوَوی (متوفی 676) که مختصری در فروع فقه شافعی است؛ تلخیص کتاب المهمّات علی الرّوضة اثر عبدالرحیم‌بن حسن اسنوی (متوفی 772)؛ قمع النفوس و رقیة‌المأیوس که در ذکر معجزات و کرامات است؛ سیرالسالک علی مضار المسالک ؛ شرح کتاب الهدایة اثر برهان‌الدین مرغینانی حنفی (متوفی 593)؛ شرح‌الاسماء الحسنی ؛ شرح کتاب مختصر ابی‌شجاع اثر احمدبن حسین اصفهانی (متوفی 500) (حاجی‌خلیفه، ج 1، ستون 491، ج 2، ستون 1013، 1032، 1356، 1625، 1875، 1915، 2039)؛ شرح صحیح مسلم (سخاوی، ج 11، ص 82) و خلاصه تخریج احادیث الاحیاء (ابن‌قاضی شهبه، ج 4، ص 99).منابع: ابن‌عماد؛ ابن‌قاضی شهبه، طبقات الشافعیة ، چاپ حافظ عبدالعلیم خان، حیدرآباد دکن 1398ـ1400/ 1978ـ1980؛ ابوبکربن محمدتقی‌الدین حصنی، کفایة‌الاخیار فی حلّ غایة الاختصار ، بیروت: دارصعب، [ بی‌تا. ] ؛ حاجی‌خلیفه؛ محمدبن عبدالرحمان سخاوی، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع ، قاهره [ 1354ـ 1355 ] ؛ عبدالرحیم‌بن عبدالکریم صفی‌پوری، منتهی‌الارب فی لغة‌العرب ، چاپ سنگی تهران 1297ـ 1298، چاپ افست 1377؛ فاطمه محمد محجوب، الموسوعة الذهبیة للعلوم الاسلامیة ، ج 10، قاهره: دارالفکر العربی، [ بی‌تا. ] ؛یاقوت حموی.
