تُقُرْت (صورت متداول توگورت )، شهری در صحرای الجزایر واقع در 160 کیلومتری شمال‌شرقی ورقله (ورگله) و 100 کیلومتری جنوب‌غربی الوادی و 208 کیلومتری جنوب بِسْکْرَه ( 8 33 عرض شمالی، َ4 6 طول شرقی).پیشینه. برطبق نوشتة ابن‌خلدون ( رجوع کنیدبه ج 7، ص 64)، بخش کوچکی از قبیلة بربر ریغه بر تمام ناحیة بین بسکره و ورقله ــ که در آنجا با دیگر گروههای بربر زَناته ترکیب شدند ــ فرمان می‌راندند. یهودیانی نیز در این منطقه ساکن بودند. این شهر مدتی طولانی به شاهزادگان حاکم بر مغرب یا حکام بسکره وابسته بود، اما از قرن هشتم ـ دوازدهم/ چهاردهم ـ هجدهم، پایتخت منطقة وسیعی بود که بنوجِلّاب بر آن حکم می‌راندند. سلیمان‌بن جلّاب، شاهزادة مراکشی که منسوب به خاندان مَرینیان بود، در مراجعت از سفر حج در تقرت توقف کرد، در آنجا مسجدی ساخت و با کمک چادرنشینان محلی به عنوان حاکم مستقل آنجا به رسمیت شناخته شد. خاندان بنوجلاّ ب ــ که گورهایشان هنوز در گورستان سلطنتی این شهر وجود دارد ــ چهار قرن، میان تلاطمهای گوناگون حکم راندند. بخشی از این تلاطمها به علت کشمکش میان خانواده‌های بزرگ محلی و بخشی به علت مداخلة خارجی ترکها بود. در قرن دهم/ شانزدهم، بیگلربیگی صلاح رئیس، شهر را غارت کرد و پانزده برده خراج سالانه مقرر داشت. در قرن دوازدهم/ هجدهم، بنوجلّاب حاکمیت بیگهای قسنطینه را ــ بدون پرداخت هیچ نوع خراجی به آنها ــ به‌رسمیت شناختند؛ ازینرو، بیگها بارها سعی کردند که نمایندگان خود، بنو قنة بسکره، را جانشین آنان کنند. صلاح رئیس در 1202/ 1788 و احمد مملوک در1236/ 1821 تقرت را محاصره کردند، که بی‌ثمر بود. در دورة پیشروی استعمار فرانسه، سلیمان‌بن جلاّ ب برای مقابله با دشمن جدید با شریف ورقله متحد شد. یکی از ستونهای نظامی فرانسویان در 1270/ 1854 تقرت را اشغال کرد و در آنجا پادگان ساخت. به هنگام شورشی که در 1288/ 1871 روی داد، افراد این پادگان قتل‌عام شدند و شورش بسرعت سرکوب شد. امروزه تقرت در قسمتی از مناطق جنوبی الجزایر مستقل قرار دارد.نقش اقتصادی. تقرت، مرکز وادی ریغ ، آبشخور وسیع صحرای سفلاست و از چاههای آرتِزین برای آبیاری برخوردار است و هوای بسیار خشکِ مناسب برای خرماهایی با کیفیت بالا، از گونة دگلت نور ، دارد؛ ازینرو، با حدود پنجاه دهکدة بزرگ و دو میلیون درخت خرما، اولین تولیدکنندة خرمای صحراست.تقرت از این موقعیت نیز بهره‌مند است که در محور قسنطینه ـ بسکره ـ تقرت ـ ورقله، که همواره جادة مهمی بوده، قرار گرفته است. در قرون وسطا، این محور مسیر کاروانی ماورای صحرا بود و ورقله را به آگادس و گائو مرتبط می‌کرد. در دورة استعمار فرانسه، راه‌آهنی، در اصل برای تجارت خرما، تا تقرت کشیده شد که قطار آن در فصل برداشت خرما، هر شب با خرماهای بارگیری شده به مقصد شمال حرکت می‌کرد. امروزه این راه‌آهن نقشهای متنوعی دارد، اما موقعیت تقرت به‌عنوان محل انتقال کالا از راه‌آهن یا جاده و نقش آن به‌عنوان مکان توزیع‌محصولات شمال در پهنه‌ای وسیع از صحرا، همواره محفوظ بوده است. در 1339 ش/ 1960، این شهر مهمتر از ورقله بود.استقلال الجزایر به این نقش منطقه‌ای تقرت آسیب رساند، اما این شهر توانست خود را سازگار کند. ورقله از خط‌مشی حکومت ضربة شدیدی دیده، ولی تقرت پویایی و دادوستد اختصاصی خود (عمده‌فروشی و صنایع خدماتی، بازار مهم خرما و مشاغل تولیدی گوناگون) را حفظ کرده است. ورقله هم‌اکنون [ 1379 ش/ 2000 میلادی ] 000 ، 85 سکنه دارد.شهر. در شرق آن نخلستانها و حاشیة فلات، و در غرب آن گرانکوههای تَلماسه‌ای قرار دارد. قلب شهر را قصر، مِستاوه، تشکیل می‌دهد که مسجد بزرگی متعلق به قرن دوازدهم/ هجدهم بر آن مشرف است. شهر از گِل و گچ و تنة درختان نخل ساخته شده و با کوچه (ساباط)هایی که تا صدها متر روی آنها را پوشانده‌اند در فصل گرم بسیار خوشایند است. این شهر خصوصیت طرحی را دارد که در آن از مرکزی واحد، انشعاباتی صورت گرفته باشد. ارتش فرانسه در اوایل قرن چهاردهم/ پایان قرن نوزدهم، نیمی از منطقة اصلی شهر را که به شکل دایره بود، ویران کرد و باقی‌ماندة آن را سیل (1369 ش/ 1990) و تصمیمات مقامات دولتی خراب کرد.مردم تقرت سفیدپوست‌اند، ولی جمعیتهایی از کشاورزان روستایی سیاه‌پوست، حَشاشْنه، نیز در آنجا وجود دارد که مهمترین آنها به نام نِزْله در محل اولیة شهر تقرت است؛ یعنی محلی که پیش از قرن دهم/ شانزدهم نیز وجود داشته است.امروزه مردم تقرت مایل‌اند در نواحی جدیدی استقرار یابند که به‌طور فزاینده در حال پُرکردنِ فضای بین نخلستانها و جادة ملی (حوزة وسیع صنعتی و جمعیتی) است. نخلستانهای مشرق شهر را آبراه بزرگی (به‌طول 150 کیلومتر) ــ که تمام منطقة وادی ریغ را آبیاری می‌کند ــ احیا کرده است.منابع: [ ابن‌خلدون ] ؛A. Amiche, "L'espace urbain de Touggourt (Oued Righ), إtude d'amإnagement", diss. Univ. of Provence 1994, unpubl.; Ch. Ferraud, "Les Ben Djella ª b, sultans de Touggourt", in Rev. Afr., Algiers (1879); idem, Le Sahara constantinois , Algiers 1877; Cl. Nesson, "Structure agraire et إvolution sociale dans les oasis de l'Oued Righ", in Travaux de l'Inst. de Recherches Sahariennes , Algiers (1966), 85-127; J. -J. Perennes, Structures agraires et dإcolonisation, les oasis de l'Oued R'hir ) Algإrie ), Algiers and Paris 1979; B. Verlet, "Touggourt et Ouargla, deux fonctions urbaines", in Travaux de l'Inst. de Recherches Sahariennes , Algiers (1960).
