تشنر، فرانتس گوستاو ، مستشرق آلمانی و محقق در تاریخ اسلام و فرهنگ و ادبیات ایرانی و عثمانی. تشنر در هشتم سپتامبر 1888/ یکم محرّم 1306 در بات رایشنهال آلمان به دنیا آمد. در برلین تحصیلات مقدماتی و متوسطه را به پایان رسانید. از 1909/ 1327 در دانشگاههای بُن، برلین، مونیخ، ارلانگن و کیل تحصیل کرد و در 1912/ 1330 دکتری فلسفه گرفت (نیک‌بین، ج1، ص320؛ یوسفی، ص 65ـ66؛ ) اسلام ( ، ش 39، ص261، 1964). تشنر در پاریس و لندن به مطالعات خود ادامه داد. در ژوئیة 1915/ رمضان 1333 در جنگ جهانی اول شرکت کرد و در 1918 و 1919/ 1336 و 1337 در مصر اسیر جنگی بود (یوسفی؛ نیک‌بین، همانجاها). در 1922/ 1301 ش دانشیار دانشگاه مونستر شد، از 1929/ 1308 ش استاد بدون کرسی آنجا بود و در 1935/ 1314 ش صاحب کرسی شد. وی تا 1956/ 1335 ش در دانشگاه مونستر به تدریس تاریخ اسلام و زبان و ادبیات فارسی و عربی و ترکی پرداخت و در همین سال بازنشسته شد (همانجاها). تشنر در یازدهم نوامبر 1967/ بیستم آبان 1346 درگذشت (تشنر، مقدمة هاینتس هالم ).فهرست آثار تشنر که در مجلة ) اسلام ( (ج 39، ص261ـ270) چاپ شده، در بر دارندة 138 اثر تا 1962/ 1341ش است. وی در دانشنامه‌های گوناگون مقاله دارد، از جمله سه مقاله در چاپ اول و 56 مقاله در چاپ جدید د. اسلام . حوزة پژوهشهای تشنر عبارت است از تاریخ و فرهنگ عثمانی که بخش بزرگی از آثار وی را شامل می‌شود، تاریخ اسلام و نیز تاریخ و فرهنگ ایران. برخی از آثار وی اینهاست: ) «ضحاک در اسطوره و نمادشناسی ایرانی» ( ( ) اسلام ( ، ج 6، 1915، ص289ـ294)، ) «تصاویر ' لیلی و مجنون ` در نقاشیهای رضا عباسی» ( ( ) اسلام ( ، ج 11، 1921، ص266 و بعد)، ) «نمادشناسی نسخه‌های خطی مصور فارسی» ( ( ) کتاب سال هنر آسیایی ( ، ج 2، ش 1، 1925، ویژة یادنامة ف. زاره ، ص128ـ135)، ) «ایران در قرون وسطا» ( ( تاریخ جهان ، ج2، 1940، ص 579 ـ624)، ) «ایران در نخستین سده‌های هجری» ( ( ) کتابچة تاریخ جهان ( ، ج 1، 1954، ص1031ـ1094)، ) «سفری به سوی زردشت و حافظ» ( ( ) اخبار وستفال ( ، 1957)، ) «جشن نوروز پارسی» ( . وی فتوتنامة هاتفی را در ) یادنامة گئورگ یاکوب ( (لایپزیگ 1932، ص 304ـ316) به چاپ رسانده است. همچنین در 1944/ 1323 ش فتوتنامة ناصری را با مقدمه‌ای به آلمانی و بر اساس نسخه‌های کوپرولو/ کوپریلی (ش 1597) و ایاصوفیه (ش 2049) در لایپزیگ منتشر کرده است ( ) اسلام ( ، ج 39ص 261ـ 270؛ یوسفی، ص 67ـ 68؛ نیک‌بین، ج 1، ص 321ـ 322؛ گلچین‌معانی، ص 93ـ 95).تشنر نزدیک به سی‌وپنج سال در بارة گروههای فتوت و فتوتنامه‌های اسلامی تحقیق کرد و مقالات فراوانی نوشت. شهرت وی بیشتر به سبب همین تحقیقات است. وی در 1956/ 1335ش در ایران دو سخنرانی در این باره ایراد کرد که اولی با عنوان «گروه فتوت کشورهای اسلامی و نوع ظهور گوناگون آنها مخصوصاً در ایران و کشورهای همجوار آن» در نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران (سال 4، ش 2، ص 76ـ94، 1335 ش) و دومی با عنوان «نفوذ شعر کلاسیک ایران در ادبیات آلمان» در همان نشریه (سال 4، ش 3، ص 1ـ 10، 1336 ش) به فارسی منتشر شد (نیز رجوع کنید به یوسفی، ص 67؛ نیک‌بین، ج 1، ص 321).منابع: فرانتس گوستاو تشنر، «گروه فتوت کشورهای اسلامی و نوع ظهور گوناگون آنها مخصوصاً در ایران و کشورهای همجوار آن»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ، سال 4، ش 2 (1335 ش)، ش 3 (1336 ش)؛ احمد گلچین‌معانی، «فتوتنامة ناصری»، فرهنگ ایران زمین ، سال 11، (1342 ش)؛ نصراللّه نیک‌بین، فرهنگ جامع خاورشناسان مشهور و مسافران به مشرق زمین ، تهران 1379 ش؛ غلامحسین یوسفی، «فرانتس تشنر»، راهنمای کتاب ، سال 8 (زمستان 1344)؛Franz Gustav Taeschner, Zدnfte und Bruderschaften imIslam , Zدrich ]1977[.
