تُرکاشْوَند ، از طوایف چادرنشین استان همدان، مرکّب از چهار تیرة رحمتی، سلیمانی، ملکجانی/ ملیجانی و مرشدعلی. سردسیر این طایفه در دامنههای شمالی کوه الوند تا کوههای کشانی و آرتیمان در نزدیکی تویسرکان، و گرمسیر آنان در استانهای کرمانشاه (بعضی روستاهای حوالی صحنه و کنگاور و کرمانشاه)، ایلام (درهشهر) و خوزستان (اندیمشک و دزفول) قرار دارد (برقعی، ص3، 5، 33ـ 35؛ مرکز آمار ایران، 1369 ش، ص17). مرتعِ چمنِ اَندائی واقع در لالهجینِ (لالجین) همدان نیز بیش از یک قرن پیش از مراتع آنان بوده (سالور، ج1، ص380) که نشان میدهد مراتع سردسیری ترکاشوندها در گذشته گستردهتر از امروزه بوده است. طبق آخرین سرشماری عشایری (1377 ش) جمعیت چادرنشینان ترکاشوند بالغ بر 919 خانوار بود (مرکز آمار ایران، 1378 ش، ص 14).ترکاشوندها هرگز سازمان سیاسی یکپارچهای نداشته و هیچگاه تحت امر یک ایلخان نبودهاند (برقعی، ص4). طبق گزارشهای موجود، ادارة این طایفه معمولاً با حکومت همدان بوده است. قهرمانمیرزا سالور (همانجا) در خاطرات خود ضمن اخبار سال 1308 آورده که حکومت، ادارة «ایل ترکاشوند» را به طاهرخان (احتمالاً مفتحالدوله قراگوزلو) واگذار کرده است. سازمان اجتماعی چادرنشینان ترکاشوند مبتنی بر طایفه و تیره و کُرَنگ است. هر کرنگ مرکّب از چند خانوار چادرنشین است که مراتع مشترک دارند (برقعی، ص3ـ4). ترکاشوندها خود را لُر میانگارند و معتقدند که اعقابشان بین 200 تا 250 سال پیش بر اثر تعدیات خوانین لرستان از اَلَشتر به ناحیة همدان مهاجرت کردهاند و برای تمایز از طوایف ترک همدان، عنوان ترکاشوند را برای خود برگزیدهاند (همان، ص3). تنها قرینهای که گمان مهاجرت اعقاب ترکاشوندها را به حدود همدان تقویت میکند، وجود تیرة قدیمی ترک کاشهوند، از طایفة یوسفوند از طوایف سلسله (چاغروند خرمآبادی، ص 195)، در ناحیة الشتر لرستان است که از گذشته مسکن طوایف سلسله بود ( جغرافیای لرستان ، ص46). سلسله حدود یکصدسال پیش در الشتر سکونت داشت (چاغروند خرمآبادی، ص195ـ196). امروز نیز طایفهای به همین نام در لرستان سکونت دارد (ساکی، ص135؛ اماناللهی بهاروند، ص 168).زبان ترکاشوندها ترکیبی از کردی و لُری است، با این تفاوت که بعضی از آنان به فارسی و ترکی نیز تکلم میکنند. این زبان پیش از آنکه حاصل اختلاط طوایف کرد و لر باشد (برقعی، ص3) میتواند نشانهای از تعلق ترکاشوندها به گروه طوایف لک * (جنوبیترین طوایف کرد) باشد که در حدفاصل اقوام کرد و لر به سر میبرند. آنچه این احتمال را تقویت میکند شباهتهای فراوان طوایف سلسله ــ که ترکاشوندهای لرستان نیز از آنها هستند ــ به قوم کرد است (ساکی، ص 131).باتوجه به تعداد کم چادرنشینان کرد جُمور/ جمیر همدان در گذشته ( رجوع کنید به چاغروند خرمآبادی، ص 195) و حال ( رجوع کنید به مرکز آمار ایران، 1378 ش، ص15)، مجاورت و اختلاط این دو گروه چادرنشین ــ که بخشی از سال را در میان مردم ترکزبان به سر میبردند ــ نمیتواند سبب ادغام طایفة بزرگتر ترکاشوند در میان کردان جمور گردد، مگر آنکه جمورها و ترکاشوندها هر دو متعلق به یک گروه قومی، یعنی لکها، باشند. جمورهای همدان، از طوایف باجلان * و از جمله لک محسوب میشوند (مردوخ، ج 1، ص 78، 86).منابع: سکندر اماناللهی بهاروند، قوملر: پژوهشی در بارة پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها در ایران ، تهران 1370 ش؛ محمد برقعی، چادرنشینان دامدار ایل ترکاشوند ، همدان: دانشگاه بوعلیسینا، 1356 ش (پژوهش تکثیر شده)؛ جغرافیای لرستان: پیشکوه و پشتکوه ، چاپ سکندر اماناللهی بهاروند، خرمآباد 1370 ش؛ رحیم چاغروند خرمآبادی، جغرافیای لرستان ، چاپ ایرج افشار و احمد شعبانی، در شقایق ، سال 1، ش 3 و4 (پاییز و زمستان 1376)؛ علیمحمد ساکی، جغرافیای تاریخی و تاریخ لرستان ، خرمآباد ?[ 1343 ش ] ؛ قهرمان میرزا سالور، روزنامة خاطرات عینالسلطنه ، ج 1: روزگار پادشاهی ناصرالدینشاه ، چاپ مسعود سالور و ایرج افشار، تهران 1374 ش؛ محمد مردوخ، تاریخ مردوخ: تاریخ کرد و کردستان ، سنندج ?[ 1351 ش ] ؛ مرکز آمار ایران، سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده 1366: نتایج تفصیلی استان باختران ، تهران 1369 ش؛ همو، سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده 1377: نتایج تفصیلی کل کشور ، تهران 1378 ش.