تیزنیت ، شهری در جنوب‌غربی مراکش. میان َ43 ْ29 عرض شمالی و َ44 ْ9 طول غربی، در ارتفاع 224 متری از سطح دریا، در تشل حیت ، در ناحیة بربرزبان واقع است. امروزه این شهر بر کنارة بزرگراهی قرار دارد که از کنار اَگادیر/ اغادیر می‌گذرد و تقریباً به موازات ساحل به‌طرف صحرای غربی ادامه می‌یابد. واقع شدن این شهر در دشت سوس ( رجوع کنید بهسوس الاقصی * )، میان اقیانوس اطلس (پانزده کیلومتری غرب آن)، جبال اطلس بزرگ (نود کیلومتری شمال آن) و ماورای اطلس در جنوب و شرق، به آن موقعیت چهارراهی داده است.از تیزنیت پیش از قرن دوازدهم/ نوزدهم، اطلاعی در دست نیست مگر از طریق افسانه‌ای که بنیان شهر را به زنی بدکاره ــ که بعدها از مقدّسان شد ــ مرتبط می‌سازد. بر طبق روایات شفاهی، سگ وی نخستین چشمة تیزنیت، «لِعین اقدم» («چشمة باستانی»)، را یافت. تیزنیت به‌دست شریف هاشم‌علی (مقتول 1240/ 1825) محاصره گردید و به علت مخالفت دائم با سلطة تازَرْوالت * در 1300/1883 دارای استحکامات شد. لشکرکشی سلطان مولای حسن اول در 1303/ 1886 موقعیت «مخزن» [ عنوان حکومت مراکش ] را در این منطقه مستحکم ساخت. در این وقت، شهر تعداد زیادی از یهودیها را از مکانی معروف به بلادالسیبا به خود جلب کرد. بنا به گفتة ارکمان (ص 56) در 1299/1882 احتمالاً این شهر در حدود هزارتن سکنه داشته است. در 1314 ش/1936 جمعیت این منطقه به 662 ، 4 تن رسیده بود که شامل 357 یهودی و 132 اروپایی بود.در اوایل قرن چهاردهم/ آغاز قرن بیستم، شیخ ماءالعینین القلقمی * از صحرا گریخت و در 1327/1909 در تیزنیت پناه گرفت. پسر او، احمد الهیبَه * ، موفق شد که قبایل اطراف را برای جهاد با نیروهای دست نشاندة فرانسوی بسیج کند. الهیبه وقتی در 1330/1912 ادعای سلطانی کرد، تیزنیت را پایتخت خود قرار داد تا اینکه در حوالی [ شهر ] مَرّاکُش شکست خورد. تیزنیت از این زمان به‌بعد تا هنگام سقوط استعمار اسپانیا، در صحرای غربی در 1353 ش/ 1975، شهر کوچکی باقی ماند که اِفْنی * ، مستملکة اسپانیا، از طریق آن اداره می‌شد. در 1360 ش/1982 این منطقه 000 ، 23 تن سکنه داشت و به عنوان منطقة اصلی و مرکزی سوس بر اهمیت آن افزوده می‌شد.منابع: محمد مختار سوسی، إلغ قدیماً و حدیثاً ، رباط 1966؛ معلمة المغرب ، ج8 ، سلا 1996، ذیل «تیزنیت»؛J. Erckmann, Le Maroc moderne , Paris 1885, 56-57; Gt. Brit. Naval Intelligence Division. Admiralty Handbooks, Morocco , London 1941-1942, index; J. Guibert, L'histoire d'une ville: Tiznit , mإmoire, dipl. de l'Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, Paris 1978-1979; L. Justinard, Un grand chef berbةre: le ca «d Goundafi , Casablanca 1951; idem, "Notes sur l'histoire du Sous au XIX e siةcle", Hespإris , V (1925), VI (1926).
