تهرانی، حسین ، نوازندة مبتکر و صاحب سبک تمبک. در 1290 یا 1291 ش در تهران به‌دنیا آمد. از 1307 ش نزد حسین‌خان اسماعیل‌زاده نواختن تمبک را فرا گرفت. در آن زمان این ساز و نوازندة آن نزد مردم منزلتی نداشت (خالقی، ج3، ص 163؛ آموزش تمبک ، ص 18). تهرانی با اِعمال ابتکارهایی در نوازندگی تمبک، همراه با پایبندی به اصول اخلاقی، در ارتقای منزلت اجتماعی این ساز و نوازندگی آن کوشش فراوان کرد. او از حدود 1317 ش نزد دوست خود، ابوالحسن صبا * ، و روح‌اللّه خالقی * نکات بسیاری در موسیقی فرا گرفت. تهرانی از آغاز تأسیس رادیو در ایران (1319 ش)، با آن همکاری داشت. چند سال بعد با انجمن موسیقی ملی و از 1328 ش با هنرستان موسیقی ملی همکاری کرد، در مؤسسة اخیر به تدریس تمبک پرداخت و شاگردان متعددی تربیت کرد ( آموزش تمبک ، ص 18ـ 19؛ نواب صفا، 562). او با تشکیل «گروه تمبک» ابتکارهای خود، مانند تقلید صدای قطار، را عملی کرد. از 1337 ش تک نواز تمبک در ارکستر شمارة یک هنرهای زیبا (صبا) بود و در اجراهایِ متعددِ قطعة ابتکاریِ «فانتزی برای گروه تمبک و ارکستر» ساختة حسین‌دهلوی شرکت‌داشت. وی‌با گروه همنوازی فرامرز پایور نیز سالها همکاری می‌کرد (خالقی، ج 3، ص 165؛ آموزش تمبک ، ص 20). صاحب‌نظران ایرانی و خارجی بارها اجراهای تهرانی را تحسین کرده‌اند (خالقی، ج1، ص 402؛ نواب صفا، ص 565؛ آموزش تمبک ، ص 22). او پوست تمبک را به سه ناحیة طنینی تقسیم کرد. استفادة مناسب از نقش هر کدام از انگشتان و کاربرد مطلوب «ریز پلنگ» و قوی و ضعیف کردن صدای حاصل از این ساز، از جمله ابتکارهای اوست . وی در شناخت وزنها و ضربهای گوناگون ماهر بود و بیشتر تصنیفهای قدیم را از حفظ داشت ( رجوع کنید به آموزش تمبک ، ص 25).تهرانی ازدواج نکرد. وی هنرمندی بی‌پیرایه و شوخ طبع و با نزاکت بود (همان، ص29ـ30). او در هفدهم اسفند 1352 در تهران درگذشت. تعدادی صفحة گرامافون و نوار مغناطیسی از اجراهای او باقی مانده و کتاب آموزش تمبک ، که او با همکاری چند تن دیگر نوشته، بار اول به‌کوشش حسین دهلوی در 1368 ش به‌چاپ رسیده است.منابع: آموزش تمبک ، با همکاری حسین تهرانی و دیگران، به کوشش حسین دهلوی، تهران: مؤسسة فرهنگی ـ هنری ماهور، 1372ش؛ روح‌اللّه خالقی، سرگذشت موسیقی ایران ، ج1، تهران 1353ش، ج3، به‌کوشش ساسان سپنتا، تهران 1377ش؛ اسماعیل نواب صفا، قصة شمع: خاطرات هنری ، تهران 1377 ش.
