تهرانی، ابوالقاسم ، فقیه و اصولی شیعی در قرن سیزدهم. نیای وی، میرزا هادی، تاجر بود که از شهر نورِ مازندران به تهران مهاجرت کرد. پدر تهرانی، میرزامحمدعلی نیز تاجر و شیفتة دانش بود. تهرانی در 1236 در تهران به دنیا آمد و تحصیلات مقدماتی را در همانجا گذراند ( نامة دانشوران ناصری ، ج 2، ص 364). در 1246 همراه عمویش به اصفهان رفت و سه سال به فراگیری مقدمات علوم پرداخت و سپس به تهران بازگشت. در 1251 به عتبات رفت و پس از حدود دو سال اقامت در آنجا، به تهران بازگشت و در مدرسة مروی ساکن شد و علوم عقلی و نقلی را نزد ملاعبداللّه زنوزی و شیخ جعفر کرمانشاهی فرا گرفت (آقابزرگ طهرانی، 1403، ج4، ص369؛ نامة دانشوران ناصری ، همانجا). بار دیگر برای تکمیل تحصیلات خود به کربلا رفت و چند سال نزد سیدابراهیم قزوینی، مؤلف ضوابطالاصول ، درس خواند (آقابزرگ طهرانی، 1404، جزء2، قسم1، ص59؛ نامة دانشوران ناصری ، همانجا)، اما به سبب بروز آشوب در کربلا به اصفهان رفت. پس از آرام شدنِ اوضاع عراق، به نجف رفت و در جلسات درس شیخ مرتضی انصاری شرکت کرد و مقرِّرِ بحث او شد، تا جایی که شیخ بارها به درجات علم و فضل و اجتهاد وی تصریح نمود (آقابزرگ طهرانی، 1404، جزء2، قسم1، ص 59 ـ60). وی در 1277 به تهران بازگشت و مرجع امور دینی و علمی شد، چنانکه همهروزه علما و فقها در مجلس درس او در مدرسة مروی حاضر میشدند، از جمله: فرزندش میرزاابوالفضل تهرانی * ، سیدحسین صدرالحُفّاظ قمی، شیخ فضلاللّه نوری، شیخ عبدالنبی نوری، شیخ حسنعلی تهرانی و شیخ محمدصادق تهرانی بُلُّور (شریف رازی، ص221). وی در اواخر عمر نابینا شد ( نامة دانشوران ناصری ، ج2، ص365) و در 1292 در 56 سالگی درگذشت. او را در مقبرة شیخ ابوالفتوح رازی در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپردند (آقابزرگ طهرانی، 1404، جزء2، قسم1، ص60).آثار تهرانی عبارت است از: التقریرات که معروفترین کتاب اوست. این کتاب بر گرفته از درس اصول شیخ مرتضی انصاری و در بارة مباحث الفاظ است و بخشی از آن با عنوان مطارح الانظار چاپ شده است (مدرس تبریزی، ج5، ص71؛ آقابزرگ طهرانی، 1403، همانجا)؛ رسالههای اصولی در موضوعاتِ «حجیت قطع»، «حجیت ظن»، «برائت»، «استصحاب» و «تعادل و تراجیح»؛ رسالههای فقهی در موضوعات طهارت، صلاة، صلاة المسافر، زکات، غصب، وقف، لُقَطَه، رهن، احیاء موات، اجاره و قضا و شهادات که هیچیک از آنها به چاپ نرسیده است (آقابزرگ طهرانی، 1404، همانجا)؛ رسالهای در ارث (نسخة خطی کتابخانة مدرسة عالی شهید مطهری، ش2426)؛ و تقریرات درس اصول شیخ جعفر کرمانشاهی (نسخه خطی کتابخانة شمارة 1 مجلس شورای اسلامی، ش 5537).منابع: محمدمحسن آقابزرگطهرانی، الذریعةالیتصانیفالشیعة ، چاپ علینقی منزوی و احمد منزوی، بیروت 1403/1983؛ همو، طبقات اعلامالشیعه ، جزء2: الکرامالبررة ، مشهد 1404؛ محمدشریف رازی، اختران فروزان ری و طهران، یا، تذکرةالمقابر فیاحوالالمفاخر ، قم: مکتبة الزهراء، [ بیتا. ] ؛ مدرس تبریزی؛ نامة دانشوران ناصری ، قم: دارالفکر، ?[ 1338ش ] .