تَهانیسَری، شیخ‌احمد ، ادیب، شاعر، فقیه و صوفی شبه‌قارة هند در قرن هشتم و نهم. از تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست. در دهلی به دنیا آمد (حسنی، ج 3، ص 6)، نزد عبدالمقتدربن رکن‌الدین شُرَیحی کِنْدی (متوفی 791) کسب علم کرد (همانجا). مرید شیخ نصیرالدین محمود اَوِدهی، مشهور به چراغ دهلی * ، بود و از او اخذ طریقت کرد (همانجا؛ رحمان‌علی، ص 18). وی و خانواده‌اش در حملة تیمور گورکانی به اسارت در آمدند، اما بعدها رها شدند. برخی منابع گزارش داده‌اند که تهانیسری به مصاحبت تیمور در آمد ( رجوع کنید به غلام سرور لاهوری، ج1، ص379؛ عبدالحق دهلوی، ص142). به گزارش عبدالحیّ حسنی (همانجا)، تیمور خواست که تهانیسری تا سمرقند او را همراهی کند، اما وی نپذیرفت. گفته شده است که میان تهانیسری و شیخ‌الاسلام، نبیرة برهان‌الدین بخاریِ مَرغینانی * ، برای تعیین تقدم و تأخر در نشستن در مجلس تیمور، مناظره‌ای صورت گرفت و تیمور به حسب نسبت میان شیخ‌الاسلام و جدّش ــ که مؤلف الهدایة بود ــ از شیخ‌الاسلام جانبداری کرد. تهانیسری در پاسخ شاه به خطاهای مرغینانی در الهدایة اشاره کرد، اما تیمور مانع بیان آنها شد (غلام سرور لاهوری؛ عبدالحق دهلوی، همانجاها). بعد از بازگشت تیمور، تهانیسری با خانواده‌اش از دهلی به کالپی رفت و در آنجا اقامت کرد (رحمان‌علی، همانجا؛ حسنی، ج 3، ص 6ـ7) و در 820 در همانجا وفات یافت. او را در قلعة کالپی دفن کردند. مقبره‌اش زیارتگاه ارادتمندان وی است (غلام سرور لاهوری؛ عبدالحق دهلوی، همانجاها).از جمله آثار تهانیسری، قصیدة دالیـّه در مدح و نعت نبی‌اکرم صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم است (عبدالحق دهلوی، ص 143؛ رحمان‌علی، همانجا؛ حسنی، ج 3، ص 7ـ10). اغلب منابع، تهانیسری را جزو شاعران و ادیبان هند دانسته‌اند و مهارت وی را در فقه و اصول و ادبیات عرب ستوده‌اند ( رجوع کنید به حسنی، ج3، ص6؛ اردو دائرة معارف اسلامیّه ، ذیل مادّه؛ صدیق حسن‌خان، ج 1، ص 345).منابع: اردو دائرة معارف اسلامیّه ، لاهور 1384ـ1410/ 1964ـ 1989، ذیل «تهانیسری» (از محمدهدایت حسین)؛ عبدالحی حسنی، نزهة‌الخواطر و بهجة‌المسامع و النواظر ، ج3، حیدرآباد دکن 1408/ 1988؛ رحمان‌علی، تذکرة علمای هند ، لکهنو 1914؛ محمدصدیق‌بن حسن صدیق‌حسن‌خان، ابجدالعلوم ، ج1، دمشق 1978؛ عبدالحق‌بن سیف‌الدین عبدالحق دهلوی، اخبارالاخیار فی اسرارالابرار ، چاپ محمد عبدالاحد صاحب، چاپ سنگی دهلی 1309؛ غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا ، ج1، کانپور [ 1332/1914 ] .
