توفیق کشمیری ، مولوی‌محمد لاله‌جوی ، شاعر فارسی زبان قرن دوازدهم. در 1108 در سِرینَگرِ کشمیر به دنیا آمد (تیکو، ص 121). پس از فراگرفتن علوم مقدماتی دوران خود، به شعر و انشا روی آورد. در دورة راجه سوکهه جیون مَل (1167ـ 1175) به ملک‌الشعرایی رسید. او در 89 سالگی در کشمیر درگذشت (همانجا). تذکره‌نویسان گفته‌اند که وی نظم و نثر را خوب می‌نوشت و در انواع قالبها شعر می‌سرود. او را به چیره‌دستی در ساختن مضامین تازه ستوده‌اند (حسینی سنبهلی، ص 79؛ ایمان، ص 124؛ خلیل، ج 1، ص 149؛ هدایت، ص290). اشعار او را ملاساطع و مشتاق، دو تن از شاعران معاصرش در کشمیر، اصلاح می‌کردند (تیکو، همانجا).از آثار اوست: 1) بحر طویلی در چهار بند که نسخة خطی آن در کتابخانة آستان قدس رضوی (ش4490) موجود است (گلچین معانی، ص 271). شفیعی کدکنی (ص 551 ـ557) این شعر را، بدون معرفی گویندة آن، نمونة نخستین نوآوری در قلمرو موسیقی شعر فارسی می‌داند. 2) مثنوی واسوخت در 42 بیت (ظهورالدین احمد، ج 3، ص 567). 3) مثنوی سراپا ، در 201 بیت، در وصف اغراق‌آمیزِ سراپای معشوق ( رجوع کنید بهکتابخانة ملی ملک، نسخة خطی ش 6ر4676، ص 258ـ272). تشبیهات زیبا و خیال‌انگیز این شعر، درجة تخیل و باریک‌بینی شاعر را نشان می‌دهد. وی در وصف هریک از اعضای معشوق نام آن عضو را در همة ابیات حاوی وصفِ آن عضو التزام کرده است. 4) سه غزل با وزن مثنوی سراپا . توفیق در این غزلها، علاوه بر استفاده از لغات و تعبیرات موسیقی، نوآوری کرده و از غزل به مثنوی گریز زده است. هر یک از این غزلها حدود هفت بیت دارد که پس از آنها، هر غزل به مثنوی تبدیل می‌شود و با همان مضمون و وزن ادامه می‌یابد (همانجا). 5) مثنوی احوال ملک کشمیر در 2000 بیت، مشتمل بر چهار مخمس بر اساس غزلهای حافظ و جامی و صائب و کلیم کاشانی (ظهورالدین احمد، ج3، ص 565؛ تیکو، ص 121).برخی از اشعار توفیق در تذکره‌ها نقل شده است (برای نمونه رجوع کنید بهتیکو، ص122ـ131؛ صبا، ص158ـ159). دو نسخة خطی از دیوان او موجود است: یکی در کتابخانة کلکته و دیگری کتابخانة دانشگاه پنجاب (ظهورالدین احمد، ج 3، ص 565 ـ 566).منابع: رحیم علیخان ایمان، تذکرة منتخب اللطایف ، چاپ محمدرضا جلالی نائینی و امیرحسن عابدی، تهران 1349 ش؛ گرداری لعل تیکو، برگزیده از پارسی‌سرایان کشمیر ، تهران 1342 ش؛ میرحسین دوست‌حسینی سنبهلی، تذکرة حسینی ، لکهنو 1292؛ علی‌ابراهیم خلیل، تذکرة صحف ابراهیم ، نسخة عکسی موجود در کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، ش 2974؛ محمدرضا شفیعی‌کدکنی، موسیقی شعر ، تهران 1376 ش؛ محمدمظفر حسین‌بن‌محمد یوسفعلی صبا، تذکرة روز روشن ، چاپ محمدحسین رکن‌زاده آدمیت، تهران 1343 ش؛ ظهورالدین احمد، پاکستان مین فارسی ادب ، ج 3، لاهور 1977؛ احمد گلچین معانی، فهرست کتب خطّی کتابخانة آستان قدس رضوی ، ج 7، مشهد 1346 ش؛ محمود هدایت، گلزار جاویدان ، تهران 1353ـ 1355 ش.
