تُودِشْک ، دهستان و شهری در بخش کوهپایة شهرستان اصفهان.1) دهستان تودشک. در مشرق بخش کوهپایه قرار دارد. از شمال به‌دهستان بهارستان از مشرق‌به دهستان لایْسیاه، هر دو در بخش مرکزی شهرستان نائین؛ از جنوب به دهستان گاوخونی در بخش بُن‌رود شهرستان اصفهان و از مغرب به دهستان جبل در بخش کوهپایة شهرستان اصفهان محدود است (مرکز آمار ایران، ص22). طبق آمار 1375ش، دهستان تودشک 177 آبادی و مزرعه و مکان (محل فعالیتهای غیر کشاورزی، مثل کارخانه، کارگاه، قهوه‌خانه و غیره) داشته است، آبادیهای آن عمدتاً در دشت واقع‌اند (همان، ص 14ـ22، 81 ـ84).کوهستان مارِشْنان (مرتفعترین قله ح 330 ، 3 متر) در شمال (جعفری، ج1، ص500)، کوه تودشک (مرتفعترین قله ح 303 ، 2 متر) در مرکز، و کوه لَخْت (مرتفعترین قله ح 029 ، 2 متر) در شمال‌شرقی دهستان قرار گرفته است (همان، ج 1، ص 494).رود فصلی تودشک، از شمال به جنوب، اراضی دهستان را آبیاری می‌کند. آب کشاورزی و آشامیدنی اهالی از قنات و چاه و آب‌انبار تأمین می‌شود ( فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ج72، ص24).دهستان تودشک از گیا گَوَن و رستنیهایی برای چرای دام دارد و از زیا خرگوش و روباه و شغال و بزکوهی و قوچ و میش و گرگ و کبک در آن یافت می‌شود.محصولات عمدة دهستان گندم، جو، پنبه، تره‌بار و انواع میوه مانند بادام، گردو، سنجد، توت و انار است (همان، ج 72، ص 24ـ 25). معادن شن و ماسه و سنگ در شمال‌غربی این دهستان وجود دارد (بخشداری کوهپایه، ص 2).اهالی تودشک شیعة دوازده امامی‌اند و به فارسی با لهجة محلی صحبت می‌کنند ( فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ص24). طبق سرشماری 1375ش، جمعیت دهستان 149 ، 9تن بوده‌است. راه اصلی اصفهان ـ نائین از این دهستان می‌گذرد و آبادیهای دهستان نیز عمدتاً از راههای فرعی به شهر تودشک و شهرهای اطراف مرتبط می‌شوند.در تقسیمات کشوری 1355 ش، نام دهستان تودشک در بخش کوهپایه آمده است. در 10 تیر 1366، هیئت وزیران دهستان بودن تودشک و اشتمال آن بر 166 آبادی و مزرعه و مکان را تصویب کرد (ایران. قوانین و احکام، ص 714).از جمله آثار تاریخی این دهستان، قلعه‌ای آجری و یک برج دیده‌بانی متعلق به دورة صفویه در آبادی نو گنبد (ح 38 کیلومتری جنوب‌شرقی نائین) است. درخت توتی ششصد ساله نیز در سیّدآباد (ح 42 کیلومتری جنوب‌غربی نائین) وجود دارد ( فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ج 72، ص 65، 123).2) شهر تودشک. در مغرب بخش کوهپایه، در ارتفاع حدود 030 ، 2 متری، و در دشت واقع است. این شهر در حدود 46 کیلومتری جنوب‌غربی شهر نائین، حدود 21 کیلومتری مشرق شهر کوهپایه (مرکز بخش کوهپایه)، و در حدود سه کیلومتری راه اصلی اصفهان ـ یزد قرار دارد. رود فصلی تودشک از مشرق آن می‌گذرد. کوه تودشک در جنوب، کوه‌شهر در جنوب‌شرقی و گردنة ملااحمد در کوه ملااحمد در شمال‌شرقی شهر واقع است. آب و هوای آن معتدل خشک است. این شهر با راه اصلی به شهر کوهپایه و شهر نائین، و با راههای فرعی به دیگر آبادیهای دهستان مرتبط می‌شود. اقتصاد شهر مبتنی بر مشاغل خدماتی و صنایع دستی است. از جمله صنایع دستی آنجا قالی‌بافی با طرح نائینی است (همان، ج 72، ص 24). برخی از کارخانه‌ها و کارگاههای این شهر عبارت‌اند از: کارخانة بیسکویت‌سازی، کارخانة سنگ‌بُری، کارخانة نخ‌تابی، کارگاههای رنگرزی، کارگاه تولید لولة پلی‌اتیلن، کارگاه تولید پلاستیک و کارگاه صنایع فلزی (بخشداری کوهپایه، همانجا).در 1323 ش، تودشک، آبادیِ دهستان قُهْپایة شهرستان اردستان در استان دهم (اصفهان) بود (ایران. وزارت کشور. ادارة کل آمار و ثبت احوال، ج3، ص254). در 1366ش، این آبادی مرکز دهستان تودشک شد (ایران. قوانین و احکام، همانجا). به موجب مصوبة هیئت دولت در 1380ش، آبادی تودشک با مزارع و مکانها و آبادیهای تُودِشْکْچوئیه/ تودشک‌چو و نوبنیاد و صادق‌آباد و مزرعة نو و مزرعة کهنه و وَرجان، همگی از توابع بخش کوهپایه، شهر شد (بخشداری کوهپایه، ص 1). در سرشماری 1375ش، جمعیت تودشک 062 ، 2 تن بوده است.در این شهر بقایایی از آب‌انباری قدیمی و قبر شخصی به نام سیدمحمود ــ که او را «پیشوای مذهبی» معرفی کرده‌اند ــ وجود دارد ( فرهنگ‌جغرافیائی‌آبادیها ، ج72، ص25 و تصویر ص‌مقابل).منابع: اطلس راههای ایران ، تهران: گیتاشناسی، 1374ش؛ ایران. قوانین و احکام، مجموعة قوانین و مقررات مربوط‌به وزارت کشور: از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان سال 1369 ، تهران 1370ش؛ ایران. وزارت کشور، تقسیمات کشور شاهنشاهی ایران ، تهران 1355ش؛ ایران. وزارت کشور. ادارة کل آمار و ثبت احوال، کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور ، ج3، تهران 1331ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی. دفتر تقسیمات کشوری، نشریة اسامی عناصر و واحدهای تقسیماتی ( به همراه مرکز )، تهران 1380ش؛ بخشداری کوهپایه، خلاصة گزارش توجیهی در خصوص شهر تودشک ، 1380ش (منتشرنشده)؛ عباس جعفری، گیتاشناسی ایران، ج1: کوهها و کوهنامة ایران ، تهران 1368ش؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج72 : نائین ، تهران: ادارة جغرافیائی ارتش،1360ش؛ مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس مسکن 1375: شناسنامة آبادیهای کشور، استان اصفهان، شهرستان اصفهان ، تهران 1376ش؛ نقشة عملیات مشترک زمینی: نائین ، مقیاس 000 ، 250:1، تهران: سازمان جغرافیایی کشور، 1351 ش.
