تمدن اسلامی رجوع کنید به اسلامNNNNتمر رجوع کنید به خرماNNNNتِمُرتاشبن ایلغازی رجوع کنید به اَرْتُقیانNNNNتِمِرتاشی ، محمدبن عبداللّه، ملقب به شمسالدین، اصولی و فقیه حنفی در قرن دهم و اوایل قرن یازدهم. وی ــ که نامش تُمُرتاشی هم ضبط شده است ــ در 939 در غَزّه، از شهرهای فلسطین، به دنیا آمد. علوم دینی را نزد شمس محمدبن مشرقی غَزّی، مفتیشافعیغزّه، فرا گرفت و سپس راهی قاهره شد و از استادانی چون ابننُجیم، فقیه حنفی مصری، و علیبن امراللّه حِنّائی، قاضیالقضاة مصر، فقه و اصول و کلام فرا گرفت و پس از آن به وطن خود بازگشت و مرجع استفتای مردم گردید (محبی، ج 4، ص 18ـ 19؛ حاجیخلیفه، ج 2، ستون 1746). وی در 1004 در غزّه درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد (بغدادی، هدیةالعارفین، ج 2، ستون 262؛ بروکلمان، ) ذیل ( ، ج 2، ص 427).تمرتاشی تألیفات بسیاری داشته است، از جمله: تَنویر الابصار و جامعالبِحار در فقه حنفی که مهمترین کتاب وی است. او در 995 نگارش آن را به پایان رساند. در این کتاب مسائل گوناگون و مهمی، برای استفادة قاضیان و مفتیان، از متون معتبر گردآوری شده است. بر این کتاب شرحهایی نوشته شده است، از جمله الدُّر المُختار فی شرح تنویر الابصار از علاءالدین حَصْکَفی (متوفی 1088). بر کتاب حصکفی نیز ابنعابدین (متوفی 1252) حاشیهای نوشته به نام ردّ المُحتار علی الدّر المُختار . اصل کتاب و شرح حصکفی و حاشیة ابنعابدین، مجموعاً در چند جلد، چاپ شده است (حاجیخلیفه، ج 1، ستون 501؛ حصکفی، ج 1، ص 12،13؛ سرکیس، ج 1، ستون 642)؛ منح الغفار در شرح تنویر الابصار ؛ الاحکام المتعلقة بالقضاة و الحُکّام ؛ تُحفة الاقران در فقه حنفی؛ اعانة الحقیر در شرح زادالفقیر اثر ابنهمام (متوفی861)؛ مُعین المُفتی علی جواب المستفتی ؛ شرح العوامل جرجانی؛ منظومة فی التصوف (حاجیخلیفه، ج 2، ستون 945ـ946، 1746؛ بغدادی، ایضاح المکنون ، ج 1، ستون 36،241؛ همو، هدیة العارفین ، ج 2، ستون 262؛ بروکلمان، ) ذیل ( ، ج 2، ص 427ـ429).منابع: اسماعیل بغدادی، ایضاحالمکنون ، ج 1، در حاجیخلیفه، ج 3؛ همو، هدیةالعارفین ، ج2، در حاجیخلیفه، ج6؛ حاجیخلیفه؛ محمدبن علی حصکفی، الدّر المختار ، در هامش ردّ المُحتار علی الدّر المختار ، از ابنعابدین، چاپ سنگی مصر 1271ـ1272، چاپ افست بیروت 1407/1987؛ سرکیس؛ محمدامینبن فضلاللّه محبی، خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر ، بیروت: دارصادر، [ بیتا. ] ؛Carl Brochelmann, Geschichte der arabischen Litteratur , Leiden 1943-1944, Supplementband , 1937-1942.
