تِگین (یا تَکین)، لقب ترکی قدیمی به معنای شاهزاده [ قس دهخدا، ذیل واژه، که معنای رشید و خوش‌قامت و بهادر را نیز آورده است ] . در کهنترین ترکیِ شناخته شده، به صورت تگین آمده است.در اوایل پادشاهی ترکان، تگین به پسر یا نوة مشروع خاقان بزرگ اطلاق می‌شد. این معنا در سنگنبشته‌های اورخون * مشهود است که یکی از آنها را از آنِ کول‌تگین (معنای تحت‌اللفظی: «برادر جوانتر [ از اِلتِرِش خاقان ] ، ولی‌عهد») دانسته‌اند (قس تکین، ص 237). دورفر (ج 2، ص 533 ـ541، ش 922) و کلاوسن (ص 483) حدس زده‌اند که واژة تگین از زبانی قدیمتر و غیرترکی به این زبان راه یافته است. به نوشتة دورفر (ج 2، ص 541)، احتمالاً این واژه از زبان ناشناختة قوم یوان ـ یوان ، که پس از هونها و پیش از پادشاهی ترکان می‌زیسته‌اند، آمده است. نخست در پادشاهی ترکان، شاهزادگان معمولاً مناصب عالی کشوری یا لشکری داشتند، اما بتدریج ضرورتِ داشتنِ تبارِ سلطنتی برای صاحبِ لقبِ تکین از بین رفت و این عنوان معرف منصب افراد شد و اعتبار آن به عنوان لقب کاهش یافت.تگین به معنای شاهزاده در میان ترکان شرقی مثل اویغورها، فرمانروایان محلی فرغانه چون صوارتگین، و نیز قراخانیان/ ایلک‌خانیان باقی ماند؛ ازینرو، در میان نامهای فرمانروایان ایلک‌خانی می‌توان نامهایی مثل علی‌تگین و ارسلان‌تگین و طُغان‌تگین یافت. با وجود این، در سرزمینهای غربیتر از شأن این عنوان کاسته شد و می‌توانست به هر سردار ترک، حتی اگر پیش از آن برده بود ــ مثل سبکتگین مؤسس غزنویان، و عمادالدوله ساوتگین، سردار و فرمانده پیشقراولان آلب ارسلان سلجوقی ــ اطلاق شود [ برای موارد دیگری که حتی در نام صاحب‌منصبان دون‌پایه، همچون آب‌دار و چوگان‌دار و جامه‌دار، پسوند تگین به‌کار رفته است رجوع کنید به بیهقی، فهرست، ص 988ـ990، 992ـ993، 1000، 1005 ] . ظاهراً لقب تگین تا زمان یورش مغولان کاربرد خود را از دست داده بوده و در میان مغولان تقریباً ناشناخته بوده است.منابع: [ بیهقی؛ دهخدا؛ علی مظاهری، زندگی مسلمانان در قرون وسطا ، ترجمة مرتضی راوندی، تهران 1378 ش، ص 62 ] ؛C. E. Bosworth and Gerard Clauson, "Al-Xwa ¦razm ¦âon the peoples of Central Asia", JRAS (1965), 7; Gerard Clauson, A dictionary of pre-thirteenth century Turkish , Oxford 1972; G. Doerfer, Tدrkische und mongolische Elemente im Neupersischen , Wiesbaden 1963-1967; Tala ªt Tekin, A grammar of Orkhon Turkic , Bloomington 1968.
