جبهة آزادیبخش اسلامی مورو ، بزرگ‌ترین جبهة جدایی‌طلب اسلامی در جنوب فیلیپین که در 1363 ش/ 1984، به عنوان سازمانی مستقل، از جبهة آزادیبخش ملی مورو انشعاب کرد.نخستین سرچشمة شکل‌گیریِ جبهة آزادیبخش ملی مورو به فعالیت دانشجویان مسلمانِ مانیل در اواخر دهة 1340 ش/ 1960، به‌ویژه به قضیة معروف به کشتار جبیده ، باز می‌گردد، اما هستة اصلی جبهة آزادیبخش اسلامی در بین دانشجویان مسلمان مورو در دانشگاه الازهر مصر شکل گرفت. نخستین نشانه‌های شکل‌گیری سازمانی جبهة آزادیبخش اسلامی مورو، پس از امضای توافقنامة طرابلس در 1355 ش/ 1976 نمایان شد. در پی شکست مذاکرات جبهة آزادیبخش ملی مورو و دولت فیلیپین در 1355 ش/ 1976، سلامت هاشم، معاون این جبهه، در 5 دی 1356/ 26 دسامبر 1977 تلاش کرد رهبری جبهه را تغییر دهد ( رجوع کنید به جبهة آزادیبخش ملی مورو * ) و سه دلیل عمده برای آن بر شمرد: 1) رهبر جبهة آزادیبخش ملی مورو از اساس و روش و اهداف اسلامی دور شده و به مارکسیسم ـ مائوئیسم گرایش یافته است؛ 2) کمیتة مرکزی، به جای تلاش برای دستیابی به‌رهبری هماهنگ و جمعی، ساز و کاری مخفی، انحصارگرا، مرموز و انعطاف‌ناپذیر را در پیش گرفته و سیاستها، برنامه‌ها، تصمیمات و اهداف سیاسی، مالی و راهبردی آن به انحصار نور میسواری (رهبر جبهة آزادیبخش ملی مورو) در آمده است؛ 3) ماهیت اسرارآمیز، انحصاری و خودخواهانة رهبری جبهة آزادیبخش ملی مورو، موجب سردرگمی، سوءظن و ناامیدی اعضا و مجاهدان شده که کاهش تعداد مبارزان را در پی داشته است ( رجوع کنید به کانوی ، ص 210ـ216).میسواری در واکنش به این اقدام، سلامت هاشم را به خیانت متهم، و او را اخراج کرد ( رجوع کنید به جبهة آزادیبخش ملی مورو * ). از آن پس، سلامت هاشم و گروهش خود را «رهبری جدید جبهة آزادیبخش ملی مورو» نامیدند. تلاشهای سازمان کنفرانس اسلامی * و رابطة العالم الاسلامی * ، برای نزدیک ساختن این دو شاخه به هم، به‌جایی نرسید. در 1363 ش/ مارس 1984، رهبری جدید جبهة آزادیبخش ملی مورو، رسماً خود را سازمانی مستقل اعلام کرد و نام جبهة آزادیبخش اسلامی مورو را برای خود بر گزید (مستورا ، ص15ـ17؛ کانوی، ص 211ـ213).سلامت هاشم اهل ماگیندانائو و از خانواده‌ای متمول بود. وی در دهة 1340 ش/ 1960، هنگامی که در دانشگاه الازهر تحصیل می‌کرد، ریاست اتحادیة دانشجویان فیلیپین و نیز دبیر کلی سازمان دانشجویان آسیایی در قاهره را برعهده داشت (سلامت هاشم، 1418ـ1419). سلامت هاشم در جبهة آزادیبخش ملی مورو مناصب گوناگونی داشت. او یک بار به ریاست یگان انقلابی ایالت کوتاباتو انتخاب شد، سپس عضو کمیتة مرکزی، رئیس دفتر امور خارجة جبهه، و سرانجام، معاون جبهة آزادیبخش ملی مورو شد. سلامت هاشم همچنین یکی از اعضای هیئت جبهة آزادیبخش ملی مورو بود که در 1354ـ 1355 ش/ 1975ـ1976 با رژیم فردیناند مارکوس (حک : 1344ـ1365 ش/ 1965ـ1986) مذاکره کرد ( ) «شرح حالهای مختصر: رؤسای جمهور فیلیپین» ( ، 2005).از میان‌متفکران مسلمان‌معاصر، سلامت هاشم بیشتر از همه، از نوشته‌های سیدقطب، اخوان‌المسلمین و سیدابوالاعلی مودودی، مؤسس جماعت اسلامی پاکستان، تأثیر پذیرفته است؛ ازاین‌رو، او را سنّی شافعی می‌دانند (چاک ، ص 194ـ195).اهداف و گرایشها. سلامت هاشم، که تحت تأثیر گرایش سَلَفی بود، به شدت جبهة آزادیبخش اسلامی مورو را از آرای خود متأثر نمود (همانجا)؛ از همین‌رو، این سازمان از گرایش سلفی/ وهابی حمایت می‌کند ولی خود دارای مذهب شافعی است ( رجوع کنید به ادامة مقاله).هرچند گفته می‌شود رهبر جبهه، نسبت به پیروان سایر مذاهب، نگرشی روشن‌بینانه دارد، پایگاه این سازمان در اینترنت، مذهب شیعة جعفری را در کنار احمدیه و بهائیت، به مثابة مذاهب و گروههای خارج از اسلام، قرار داده و وهابیت را شکل صحیح و دست‌نخوردة اسلام معرفی کرده است. در مباحث شبکة اینترنتی این سازمان از ملامحمدعمر، رهبر گروه طالبان در افغانستان، و اسامه بن لادن رهبر معروف سازمان سلفی القاعده، به‌عنوان مجاهد یاد شده است. هدف نهایی جبهه عبارت است از ایجاد جامعه و حکومتی اسلامی و به‌کارگیری اسلام در همة ابعاد زندگی ملت مورو تحت عنوان جمهوری اسلامی میندانائو (چاک، ص 195؛ سلامت هاشم، 1418ـ1419).ساختار سازمانی و برنامه‌ها. کمیتة مرکزی عالی‌ترین نهاد و مرکز سیاستگذاری جبهه است. این کمیته دارای یک رئیس، سه فرمانده در امور نظامی و سیاسی و داخلی، و رؤسای کمیته‌های گوناگون است. همچنین دارای چندین سازمان تخصصی، کمیسیون و بخشهای متعدد دیگر است. رؤسای کمیته‌ها از اعضای انتصابی کمیتة مرکزی‌اند. کمیتة مرکزی حدود پنجاه عضو دارد. از سوی دیگر، جبهه مدعی به‌کار گرفتن اصل شورا در ساختار سازمان و رهبری دسته‌جمعی است که در آن تصمیمات بر اساس مساعی جمعی و گروهی اتخاذ می‌شود.جبهه برای رسیدن به اهداف خود از دو شیوة دعوت نظام‌مند و جهاد، که مکمل یکدیگر قلمداد می‌شوند، استفاده می‌کند. در این مسیر، جبهه چهار برنامة اصلی مطرح می‌کند که عبارت‌اند از: اسلامی کردن مورو، تقویت سازمان، آمادگی نظامی، و خودکفایی.برنامة اسلامی کردن اهداف مشخصی دارد، از جمله: به‌کارگیری اسلام به مثابة شیوة زندگی در امور سیاسی و اقتصادی و اجتماعی مورو، آمادگی برای ایجاد کشوری مستقل و حکومت اسلامی در آینده و بسیج مسلمانان برای جهاد. این جبهه برنامة اسلامی کردن خود را از این طرق پیگیری می‌کند: برپایی مؤسسات آموزش اسلامی و عربی؛ برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب خطبه‌های نماز جمعه، هم‌اندیشیها، گردهماییها، سخنرانیها و همة فعالیتهای مربوط به دعوت اسلامی؛ اسلامی کردن واحد خانواده به منظور تبلیغ آموزه‌های صحیح دین و تصحیح مفاهیم و عملکردهای اشتباه؛ و دعوت اسلامی گسترده در کلیة جوانب زندگی مردم مورو. این برنامه را کمیتة دعوت، که اعضای آن علمای مذهبی‌اند، پیگیری و اجرا می‌کند.دومین برنامة عمدة جبهه، تقویت بخشهای اجرایی قانونگذاری، قضایی سازمان است. شورای اجرایی جهاد با کمک دفاتر اصلی جبهة آزادیبخش اسلامی مورو، سیاستهای تصویبی جبهه را از کمیتة مرکزی گرفته و در سطوح پایین‌تر منطقه‌ای، شهری و ناحیه‌ای اجرا می‌کند. چنان‌که گفته می‌شود بخش قانونگذاری با مجلس‌الشوری' در 1370 ش/ 1991 تشکیل شد که با بررسی و تصویب قوانین و قطعنامه‌ها، نقش واسطه را بین بخشهای اجرایی و قضایی ایفا می‌کند. هشتاد عضو مجلس‌الشوری' به بخش دائمی، عادی و ناحیه‌ای تقسیم می‌شوند.تقویت نیروی نظامی، سومین برنامة عمدة جبهة آزادیبخش اسلامی مورو است. بر اساس آخرین ارزیابیهای دولت فیلیپین (1379 ش/ 2000)، اعضای عادی و رسمی جبهه 500 ، 15 تن اعلام شده است، اما منابع اطلاعاتی غربی، با احتساب ذخیره‌ها، این رقم را چهار هزار تن اعلام کرده‌اند. خود جبهه مدعی است که از حمایت 000 ، 120 نظامی آمادة تمام‌وقت برخوردار است که 80% آنها مسلح‌اند. جبهه اعلام کرده است که نیروهای نظامی مسلح آن دارای سلاحهایی مانند آرپی‌جی، دو ضدتانک ساخت شوروی سابق، ضدهوایی، خمپاره‌انداز و انواع مسلسل می‌باشند.هدف اصلی چهارمین برنامة عمدة جبهة آزادیبخش اسلامی مورو، این است که جبهة آزادیبخش اسلامی مورو از لحاظ سیاسی، اقتصادی و نظامی به خودکفایی برسد. از لحاظ سیاسی، ظاهراً اولویت اصلی جبهة آزادیبخش اسلامی مورو ایجاد وحدت میان سی قبیلة مورو تحت لوای اسلام است؛ بنابراین، جبهه از ملحق شدن اعضای ناراضی جبهة آزادیبخش ملی مورو استقبال می‌کند و نیز درخواست گروه ابوسَیّاف برای اتحاد، و نیز پیشنهاد مشابه حزب کمونیست فیلیپین را پذیرفته است.مذاکرات صلح با دولت. از زمان تأسیس رسمی جبهه (1363 ش/ 1984) تاکنون، روابط جبهه با دولت جمهوری فیلیپین دوره‌های متناوبی از جنگ و صلح داشته است. نیروهای مسلح فیلیپین و نیروهای مسلح اسلامی بانگسا مورو، متعلق به جبهة آزادیبخش اسلامی مورو، پیوسته در حال زدوخورد نظامی‌اند. برخی از مهم‌ترین نبردهای آنان تاکنون اینها بوده است: نبرد مالمار، باسیلان، راجامودا، بولدون ، پادگان عمر و جنگهای بهمن 1377/ ژانویه ـ فوریة 1999 (آلونتو ، 2000) و اسفند 1378 تا فروردین 1379/ مارس ـ آوریل 2000، که بر اثر آن نیروهای مسلح فیلیپین همة پادگانهای جبهه، از جمله پادگان اصلی آنان، یعنی پادگان ابوبکر صدیق، را تصرف کردند.از سوی دیگر، در دوران ریاست جمهوری فردیناند مارکوس و کورازون آکینو (حک : 1365ـ1371 ش /1986ـ 1992)، تلاشهای دولت برای مذاکره با جبهه بی‌ثمر ماند. اما مذاکرات جبهه با دولت فیلیپین در 1375 ش/ 1996، در دورة ریاست جمهوری فیدل راموس (حک : 1371ـ1377 ش/ 1992ـ 1998)، به نتیجه رسید («شرح‌حالهای مختصر: رؤسای جمهور فیلیپین»، 2005) و پس از هفت جلسه مذاکره بین جبهه و دولت فیلیپین (از دی 1375 تا خرداد 1376/ ژانویه ـ ژوئن 1997) در بارهترک مخاصمه، که با درگیریهای پراکنده‌ای بین ارتش دولتی و نیروهای مسلح جبهه همراه بود، سرانجام موافقتنامة ترک مخاصمة عمومی در 27 تیر 1376/ 18 ژوئیة 1997 به امضا رسید. آنان در شهریور 1376/ سپتامبر 1997، در بارهمواد موافقتنامة ترک مخاصمة عمومی توافق کردند. پس از بر طرف شدن تنشی که بر اثر هجوم سنگین ارتش فیلیپین به مواضع جبهه و حملة متقابل نیروهای جبهه به مواضع ارتش در مناطق شهری ماتانوگ ، باریرا و بولدون ایجاد شده بود، در آبان 1376/ نوامبر 1997 در مورد مواد اجرایی موافقتنامة آتش‌بس توافق کردند. در 17 بهمن 1376/ 6 فوریة 1998، موافقتنامة دیگری با عنوان «موافقتنامة ادامة تلاش برای صلح» بین طرفین به امضا رسید.جوزف استرادا (حک : 1377ـ1380 ش/ 1998ـ2001)، پس از رسیدن به مقام ریاست جمهوری در اردیبهشت 1377/ مه 1998، گفتگوهای نهایی صلح بین طرفین را ادامه داد. در شهریور 1377/ اوت 1998، چارچوب کلی «موافقتنامة هدف» بین دولت فیلیپین و جبهة آزادیبخش اسلامی مورو به امضا رسید. پس از آن بود که «موافقتنامة تأکید مجدد بر پیگیری صلح» را در 21بهمن 1377/ 10 فوریة 1999 امضا کردند، که بر اساس آن دولت دو پادگان از سیزده پادگان اصلی جبهة آزادیبخش اسلامی مورو، یعنی اردوگاه ابوبکر صدیق و اردوگاه بُشری'، را به عنوان پایگاههای جبهه یا مناطق تحت نظارت آن به‌رسمیت شناخت.به‌رغم توافقی که در جلسة ویژه هیئت صلح دولت و جبهه در اردیبهشت 1379/ آوریل 2000 حاصل شده بود، دولتِ استرادا عملیات نظامی سنگینی به نام عملیات ملی‌گرایی انجام داد که در آن همة پادگانهای جبهه، از جمله ستاد کل آن، در اواسط تیر 1379/ اوایل ژوئیة 2000 تصرف شد. در نتیجة این هجوم همه جانبه، هزاران غیرنظامی آواره شدند (چاک، ص 213).قطعنامة شمارة P(IS) ـ 9/56 سازمان کنفرانس اسلامی، در نهمین اجلاس سران کشورهای اسلامی در دوحة قطر (21 آبان 1379/ 12 نوامبر 2000)، از دولت فیلیپین و جبهه خواست تا به درگیریهای نظامی پایان دهند و به منظور یافتن راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای مسئلة میندانائو، گفتگوهای صلح را ادامه دهند. در نتیجه، در فروردین 1380/ مارس 2001، موافقتنامه‌ای در بارهچارچوب کلی از سرگیری مذاکرات صلح بین دولت گلوریاماکایاگال آرویو و جبهه در کوالالامپور به امضا رسید. در تیر 1380/ ژوئن 2001 نیز موافقتنامه‌ای بین جبهه و دولت فیلیپین در طرابلس غرب، در لیبی امضا شد.سلامت هاشم در 1382 ش/ 2003 درگذشت و مراد ابراهیم جانشین او شد. مذاکرات جبهه با دولت فیلیپین همچنان با میانجیگری کوالالامپور ادامه دارد ( ) «سلامت هاشم از بیماری ناشناخته‌ای مرد...» ( ، 2003؛ ) «بیانیة مشترک دولت جمهوری فیلیپین و جبهة آزادیبخش اسلامی مورو» ( ، 2004).نیز رجوع کنید به فیلیپین، مسلمانان *منابع:Robert Alonto, "Mindanao Muslims attacked during the Christians , season of peace and goodwill", Muslimedia international , 1-15 Feb. 2000. [Online]. Available:http: //www.muslimedia. com/archives/see00/ phil-attack. htm [21 Aug. 2005]; Reuben R. Canoy, The quest for Mindanao independence , Mindanao 1987; Peter Chalk, "Militant Islamic extremism in the southern Philippines", in Islam in Asia: changing political realities , ed. Jason F. Isaacson and Colin Rubenstein, New Brunswick: Transaction Publishers, 2002; "Joint statement of GRP- MILF Exploratory Talk (Febrary 20, 2004)". [Online]. Available:http://www. moroinfo. com/peace-feb 20-04. html. [21 Aug. 2005]; Michael O. Mastura, "The crisis in the MNLF leadership and the dilemma of the Muslim autonomy movement", in Papers of the Conference on the Tripoli Agreement: problems and prospects, September 12-13, 1985, Quezon City: International Studies Institute of the Philippines, 1986; "Profiles: Philippine presidents". [Online]. Available:http://www.c-r.org/accord/min/ accord/ profiles.shtml [21 Aug. 2005]; Salamat Hashim, "MILF leader to ، Nida , ul Islam , " (interview), Nida , ul Islam , no. 23, Zul Hijjah & Muharram 1418-1419. [Online]. Available: http://www. islam.org. au/articles/ 23/ph 2.htm [21 Aug. 2005]; "Salamat Hashim died of unknown illness, Eid Kabalu is successor", Philippine headline news online , 2003. [Online]. Available: http:// www.news flash. org/ 2003/05/h1/h1018531 [21 Aug. 2005].
