جامعة اسلامی امریکای شمالی ، فراگیرترین سازمان اسلامی در امریکای شمالی، متشکل از انجمنهاو گروههای اسلامی، که از درون انجمن دانشجویان مسلمان در 1360 ش/ 1981، با هدف گسترش فعالیتهایاسلامی،ایجاد شد.در 1342 ش/ 1963، دانشجویانی از افریقای شمالی و آسیا، که از اعضا یا علاقهمندان و حامیان گروههایاسلامی همچون اخوانالمسلمین * و جماعت اسلامی * بودند، انجمن دانشجویان مسلمان را در امریکای شمالی تأسیس کردند. سرکوب گروههای مبارز مسلمان در کشورهای آسیایی و افریقایی، همچون سوریه و مصر و پاکستان و اندونزی به دست دولت، دانشجویان مسلمان را در امریکا به واکنش وا میداشت. انجمن اسلامی دانشجویان مسلمان در پاسخ به این تحولات و همچنین پس از جنگهای اعراب و اسرائیل در خرداد 1346/ ژوئن 1967 و مهر و آبان 1352/ اکتبر 1973، به سرعت گسترش پیدا کرد که خود نشاندهندة نارضایتی مسلمانان از سیاست جانبدارانة حکومت امریکا به نفع اسرائیل و برضد فلسطینیان بود. در 1354 ش/ 1975، اعضای این انجمن تصمیم گرفتند به شکلی سازمانیافتهتر دبیرخانهای در مزرعهای در پلینفیلد ، در ایالت ایندیانا ، که تحت مالکیت خود انجمن بود، تأسیس کنند. بدینترتیب، انجمن دانشجویان مسلمان توسعه یافت و به تدریج فعالیتهایی را در حوزههای جدید آغاز کرد به گونهای که سایر سازمانهای اسلامی را در امریکا تحتالشعاع قرار داد. برگزاری همایشهای آموزش اسلامی، نشر مجلات متعدد همچون ) افقهای اسلامی ( (ترجمان جامعة مسلمانان امریکای شمالی) و الاتحاد ، ) نشریة مطالعات اسلامی امریکا ( و ) دانشمند مسلمان ( ، تأسیس مراکز نشر و مساجد و انجمنهای محلی و شعبههای تبلیغاتی و ایجاد سرمایه برای سرمایهگذاران مسلمان، از فعالیتهای جدید این انجمن بود (احمد، ص 14ـ 18؛ گاردل ، ص 436ـ437).انجمن دانشجویان مسلمان از فعالترین سازمانهای مسلمانان امریکا بود. بسیاری از دانشجویان مسلمان پس از فارغالتحصیلی در امریکا ماندند و فعالیتهای انجمن دانشجویان مسلمان را از طریق اتحادیهها و انجمنهای حرفهای همچون انجمن متخصصان علوم اجتماعی مسلمان امریکا یا انجمن پزشکی اسلامی ادامه دادند، به گونهای که بعدها این انجمن اعلام کرد که حدود 000 ، 45 دانشجو در 310 دانشگاه و تقریباً بههمین تعداد نیز عضو غیردانشجو دارد. در اوایل دهة 1360 ش/ 1980 کاملاً مشخص بود که انجمن دانشجویان مسلمان، با چنین وسعتی و فعالیت، تشکلی بزرگتر از انجمن است و باید در قالب سازمان به حیات خود ادامه دهد. همین امر، به تشکیل جامعة اسلامی امریکای شمالی (در این مقاله: جامعه) انجامید (احمد؛ گاردل، همانجاها).جامعه، به عنوان نهاد مستقل غیردولتی، اگر چه چهرة فرامذهبی خود را حفظ کرده است، اما تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران در 1357 ش و آغاز جنگ عراق با ایران (شهریور 1359) مسلمانان سنّی و شیعة امریکایی در سازمانهای اسلامی همزیستی داشتند، از جمله انجمن دانشجویان مسلمان محل اجتماع سنّیها و شیعیان بود، و جنگ عراق با ایران و همچنین انقلاب اسلامی ایران در اجتماع مسلمانان امریکای شمالی تحولاتی پدید آورد و دو گروه مذهبی شیعه و سنّی از هم جدا شدند. در دانشگاههای متعدد، انجمنهای دانشجویی شیعی تأسیس شد. سازمانهای اسلامی سنّی نیز با حمایت کشورهای عربی، بهویژه عربستان سعودی، رونق گرفتند. جامعة اسلامی امریکای شمالی («جامعه») نیز همواره از کمکهای عربستان سعودی برخوردار بوده است (گاردل، ص 437؛ حداد ، ص 621).تحت رهبری «جامعه»، گروهی از سازمانها و نهادهای تخصصی (شامل انجمن مسلمانان ، انجمن دانشجویان مسلمان)، برخی سازمانهای حرفهای (مانند انجمن متخصصان علوم اجتماعی مسلمان امریکا، انجمن مهندسان و دانشمندان مسلمان امریکا ، انجمن پزشکی اسلامی)، و نهادهای خدماتی (مانند بنیاد اسلامی امریکای شمالی ، بنیاد توسعة بینالمللی ، مرکز آموزش اسلامی ، و بنیاد اسلامی کانادا ) فعالیت میکنند. این نهادها و سازمانها، هیئت مدیرة مستقلی دارند، اما امور اداری و مالی و حقوقی آنها در دبیرخانة عمومی متمرکز است که زیر نظر مجلس شورا فعالیت میکند (احمد، ص 16ـ17).سازمان «جامعه» شامل شورای اجرایی و مجلس شورا (شورای مشورتی) و دفتر مرکزی است. شورای اجرایی متشکل است از نُه عضو، شامل رئیس، دو معاون در حوزة امریکا و کانادا، نمایندگان مناطق شرقی و غربی کانادا، رئیس پیشین جامعه، و نمایندگان مناطق غربی و مرکزی و شرقی امریکا (جامعة اسلامی امریکای شمالی، 2005 ب ).مجلس شورای جامعه وظیفة قانونگذاری و تصویب بودجه و فعالیتهای جامعه را به عهده دارد و دارای 24 عضو است: هفت عضو را هیئت عمومی جامعه و پنج عضو را رؤسای انجمنها و شعبههای محلی جامعه انتخاب میکنند؛ شش عضو آن، بنا به سمت سازمانیشان، از رؤسای سازمانهای تابعهاند؛ شش عضو دیگر، رئیس جامعه، نایب رؤسای جامعه برای ایالات متحده و کانادا، رئیس «صندوق ودایع امریکای شمالی» (بازوی انتشاراتی جامعه)، رئیس «صندوق ودایع جوامع» ] مسلمان [ و رؤسای سازمانهای ملی وابسته به جامعهاند. دفتر مرکزی جامعه، در پلینفیلد در ایالت ایندیانا، شامل یک دبیرخانة عمومی است که دبیرکل آن را اداره میکند. دبیرکل در مقابل رئیس جامعه پاسخگوست. مرکز آموزشاسلامی، بخش مدارس اسلامی، بخش خدمات و عضویت و بخش اجلاسها و خدمات سمعی بصری، واحدهای دفتر مرکزیاند که تحت نظر مدیران ذیربط اداره میشوند ( ) دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد ( ، ذیل America" North of Society "Islamic ؛ احمد، ص16ـ 18).جامعه بر ارزشهای اسلامی در خانواده، دعوت (تبلیغ اسلامی)، آموزش اسلامی، امور جوانان، فعالیت سیاسی، انتشارات اسلامی، روابط دوستانه با گروهها و کشورهای دیگر، کمک به توسعة مساجد و مراکز جدید اسلامی تأکید میکند. تقویت اتحاد بین مسلمانان برای زندگی به شیوة اسلامی و برگزاری مجامع سالانه و همچنین همایشهای تخصصی در زمینههای اقتصاد و آموزش، از دیگر فعالیتهای اخیر جامعه بوده است ( ) دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد ( ، ذیل "Islam: Islam in the Americas" ).مأموریت اصلی جامعه در امریکای شمالی فراهم کردن پایگاهی برای تبلیغ اسلام و گسترش دعوت از طریق آموزش و خدمات اجتماعی است که تعالیم قرآن و سنّت را به زندگی روزمره بر گرداند و هویت اسلامی را در جامعة مسلمانان تقویت کند تا فرد بتواند در جامعهای غیراسلامی ارزشهای اسلامی را حفظ نماید. جامعه همچنین همراه با سایر گروههای اسلامی بر توسعة فقه اسلامیِ سازگار با سنّت اسلامی و شرایط جدید و مسائل اقلیت مسلمانان ساکن در کشورهای غربی، تأکید کرده است (همانجا؛ حداد و لومیس ، ص 5 ـ6).اهداف اصلی جامعه عبارتاند: از کمک به تأسیس مدارس اسلامی تماموقت و مدیریت آنها (از طریق مرکز آموزش اسلامی امریکای شمالی)؛ توسعة اطلاعات و بهبود فعالیتهای مربوط به دعوت، به ویژه در زندانها و محیطهای نظامی؛ کمک به اجتماعات در پرورش خانوادههای مسلمان از طریق تشویق فعالیتهای جوانان در این زمینه؛ کمک به سازماندهی فعالیتهایی که مسلمانان را با مسائل اجتماعی امریکای شمالی درگیر میسازند؛ کمک به آموزش کارگران، معلمان و مبلّغان و همچنین کمک به جوامع مسلمان برای راه یافتن به عرصة سیاست (عمربن عبداللّه، پست الکترونیکی مورخ 3/5/2000؛ اسمیت ، ص 170؛ نیز رجوع کنید به «مرکز آموزش اسلامی آمریکای شمالی»، ص 42ـ43).با اینکه جامعه فراگیرترین سازمان مسلمانان سراسر امریکاست، برخی امریکاییان افریقاییتبار آن را سازمانی میدانند که فعالیت آن در جهت رفع نیازهای جامعة مهاجران مسلمان است. اگر چه وارثالدین محمد، از مهمترین رهبران مسلمانان افریقاییتبار، عضو شورای مشورتی جامعه است، اما افریقاییتباران در نشستهای سالانة جامعه شرکت نمیکنند و نشستهای جداگانهای برگزار میکنند.امروزه جامعه سازمانی است که بر فعالیتهای بسیاری از سازمانهای اسلامیِ امریکا نظارت میکند (اسمیت، ص 170ـ171).پس از حوادث 11 سپتامبر 2001/ 20 شهریور 1380 در امریکا، جامعه در قبال تروریسم موضع مخالف گرفت و هرگونه اقدام تروریستی به نام اسلام را محکوم کرد ( رجوع کنید بهجامعة اسلامی امریکای شمالی، 2005 الف ).منابع: «مرکز آموزش اسلامی آمریکای شمالی»، ترجمة غلامحسین ابراهیمی، اسلام و غرب ، ش 26 (مهر 1378)؛
