جابربن سمره

معرف

صحابی‌ پیامبر اکرم‌
متن
جابربن‌ سَمُرَه‌ ، صحابی‌ پیامبر اکرم‌. مورخان‌ و رجال‌شناسان‌ نام‌ کامل‌ وی‌ را جابربن‌ سَمُرَة‌بن‌ عمروبن‌ جُنادة‌بن‌ جُنْدَب‌ سُوائی‌ و کنیه‌اش‌ را ابوعبداللّه‌ یا ابوخالد ذکر کرده‌اند ( رجوع کنید به ابن‌حِبّان‌، ج‌ 3، ص‌ 52؛ خطیب‌ بغدادی‌، ج‌ 1، ص‌ 541). او به‌ قبیلة‌ بنی‌سُواءَة‌بن‌ عامربن‌ صَعْصَعة‌ منسوب‌ است‌ (ابن‌حَزْم‌، ص‌ 273؛ سمعانی‌، ج‌ 3، ص‌330).پدرش‌ از صحابة‌ پیامبر و مادرش‌ خالده‌، خواهر سعدبن‌ ابی‌وَقّاص‌ (متوفی‌ 55) صحابی‌ معروف‌ پیامبر، بود (کلاباذی‌، ج‌ 1، ص‌ 142). از تاریخ‌ تولد جابر اطلاع‌ دقیقی‌ در دست‌ نیست‌. وی‌ به‌ همراه‌ پدرش‌ در رکاب‌ دایی‌ خود، سعدبن‌ ابی‌وقاص‌، در فتح‌ مدائن‌ (سال‌ 16) شرکت‌ داشت‌ (خطیب‌ بغدادی‌، ج‌ 1، ص‌540ـ541) و پس‌ از آن‌ با پدرش‌ در کوفه‌ ماندگار شد (ابن‌سعد، ج‌ 6، ص‌ 14؛ سمعانی‌، ج‌ 3، ص‌ 330ـ331). به‌ نوشتة‌ ذهبی‌ (1402، ج‌ 3، ص‌ 186)، وی‌ به‌ هنگام‌ ایراد خطبة‌ مشهور خلیفة‌ دوم‌ در سال‌ 16 در منطقة‌ جابیه‌ (حوالی‌ دمشق‌)، حضور داشته‌ است‌ (نیز رجوع کنید به ابن‌قتیبه‌، ج‌ 1، ص‌ 117؛ ابن‌عساکر، ج‌ 3، ص‌ 388؛ ذهبی‌، 1417، حوادث‌ و وفیات‌ 11ـ40 ه ، ص‌ 162).جابر 146 حدیث‌ از پیامبر روایت‌ کرده‌ که‌ بخاری‌ (ج‌ 1، ص‌ 183، 185) و مسلم‌بن‌ حجاج‌ (ج‌ 1، ص‌ 275، 321) تنها اندکی‌ از آنها را صحیح‌ دانسته‌اند (نَوَوی‌، ج‌ 1، ص‌ 142). علاوه‌ بر این‌، مؤلفانِ دیگرِ صحاح‌، روایاتی‌ از وی‌ نقل‌ کرده‌اند ( رجوع کنید بهابن‌ماجه‌، ج‌ 1، ص‌ 317؛ ابوداوود، ج‌ 1، ص‌ 431؛ ترمذی‌، ج‌ 2، ص‌ 111؛ نسائی‌، ج‌ 3، ص‌ 109). جابر علاوه‌ بر پیامبر از برخی‌ صحابه‌، از جمله‌ علی‌بن‌ ابی‌طالب‌، عمربن‌ خطّاب‌، ابوایوب‌ خالدبن‌ زید انصاری‌، سعدبن‌ ابی‌وقاص‌ و پدرش‌ سمرة‌بن‌ عمرو نیز روایت‌ نقل‌ کرده‌ است‌ ( رجوع کنید به ابن‌عساکر، همانجا؛ رجوع کنید به مِزّی‌، ج‌ 4، ص‌ 437). راویانی‌ چون‌ اسودبن‌ سعید هَمْدانی‌، تمیم‌بن‌ طَرَفَه‌، حُصین‌بن‌ عبدالرحمان‌، عامربن‌ سعدبن‌ ابی‌وقاص‌ و ابوخالد بَجَلی‌ نیز از وی‌ حدیث‌ روایت‌ کرده‌اند ( رجوع کنید بهمزی‌، ج‌ 4، ص‌ 438).در منابع‌ حدیثی‌ اهل‌سنّت‌ چون‌ صحیح‌ بخاری‌ (ج‌ 8، ص‌ 127) و صحیح‌ مسلم‌ (ج‌ 2، ص‌ 1452ـ1453)، حدیثی‌ با اختلافاتی‌ اندک‌ در متن‌، از جابر نقل‌ شده‌ که‌ بنا بر آن‌، پیامبر اکرم‌ در جمعی‌ از اصحاب‌ ــ از جمله‌ جابر که‌ کودکی‌ خردسال‌ بوده‌ و پدرش‌ ــ گفته‌ بودند که‌ این‌ امت‌ دوازده‌ امیر خواهد داشت‌. به‌ گفتة‌ جابر پیامبر در ادامة‌ سخن‌ خود مطلبی‌ گفته‌ بودند که‌ وی‌ آن‌ را نشنیده‌ بود، اما پدرش‌ سمره‌ ادامة‌ سخن‌ پیامبر را برای‌ او نقل‌ کرد: این‌ دوازده‌ امیر جملگی‌ از قریش‌اند (برای‌ منابع‌ مختلف‌ این‌ حدیث‌ و بحثی‌ همه‌ جانبه‌ از آن‌ رجوع کنید به صافی‌، ص‌ 45ـ 83). در منابع‌ حدیثی‌ و احتجاجی‌ امامیه‌ به‌ این‌ حدیث‌ در مقام‌ تأییدِ اعتقاد شیعی‌ دوازده‌ امامی‌ استناد شده‌ است‌ (برای‌ نمونه‌ رجوع کنید بهابن‌ ابی‌زینب‌، ص‌ 102ـ 104، 106ـ107؛ ابن‌بابویه‌، ج‌ 1، ص‌ 66؛ طوسی‌، ص‌ 126ـ129، 132ـ133).مورخان‌ در بارة‌ سال‌ مرگ‌ جابر اختلاف‌نظر دارند. برخی‌ آن‌ را در 66 ( رجوع کنید به نووی‌، همانجا؛ ذهبی‌، 1418، حوادث‌ و وفیات‌ 61ـ80 ه ، ص‌50) و برخی‌ در 74 یا 75 ( رجوع کنید به خلیفة‌بن‌ خیاط‌، ص‌ 209؛ ابن‌حبّان‌، ج‌ 3، ص‌ 52؛ ابن‌مَنْجویه‌، ج‌ 1، ص‌ 114) و در دوران‌ خلافت‌ عبدالملک‌ و امارت‌ بِشربن‌ مروان‌ بر کوفه‌ دانسته‌اند ( رجوع کنید به خطیب‌ بغدادی‌، ج‌ 1، ص‌ 542؛ ابن‌عساکر، ج‌ 3، ص‌ 389).منابع‌: ابن‌ابی‌زینت‌، کتاب‌ الغیبة‌ ، چاپ‌ علی‌اکبر غفاری‌، تهران‌ ?] 1397 [ ؛ ابن‌بابویه‌، کمال‌الدین‌ و تمام‌النعمة‌ ، چاپ‌ علی‌اکبر غفاری‌، قم‌ 1363 ش‌؛ ابن‌حبّان‌، کتاب‌ الثقات‌ ، حیدرآباد دکن‌ 1393ـ1403/ 1973ـ1983، چاپ‌ افست‌ بیروت‌ ] بی‌تا. [ ؛ ابن‌حزم‌، جمهرة‌ انساب‌ العرب‌ ، چاپ‌ عبدالسلام‌ محمد هارون‌، قاهره‌ ] 1982 [ ؛ ابن‌سعد (لیدن‌)؛ ابن‌عساکر، تهذیب‌ تاریخ‌ دمشق‌ الکبیر ، چاپ‌ عبدالقادر بدران‌، بیروت‌ 1379/1979؛ ابن‌قتیبه‌، عیون‌الاخبار ، چاپ‌ یوسف‌ علی‌ طویل‌ و مفید محمد قمیحه‌، بیروت‌ ] 1985 [ ؛ ابن‌ماجه‌، سنن‌ ابن‌ماجة‌ ، استانبول‌ 1401/1981؛ ابن‌منجویه‌، رجال‌ صحیح‌ مسلم‌ ، چاپ‌ عبداللّه‌ لیثی‌، بیروت‌ 1407/1987؛ سلیمان‌بن‌ اشعث‌ ابوداوود، سنن‌ ابی‌داود ، استانبول‌ 1401/ 1981؛ محمدبن‌ اسماعیل‌ بخاری‌، صحیح‌ البخاری‌ ، استانبول‌ 1401/ 1981؛ محمدبن‌ عیسی‌ ترمذی‌، سنن‌ الترمذی‌ ، استانبول‌ 1401/ 1981؛ خطیب‌ بغدادی‌؛ خلیفة‌بن‌ خیاط‌، تاریخ‌ خلیفة‌بن‌ خیاط‌ ، روایة‌ بقی‌بن‌ مخلد، چاپ‌ سهیل‌ زکار، بیروت‌ 1414/1993؛ محمدبن‌ احمد ذهبی‌، تاریخ‌ الاسلام‌ و وفیات‌ المشاهیر و الاعلام‌ ، چاپ‌ عمر عبدالسلام‌ تدمری‌، حوادث‌ و وفیات‌ 11ـ40 ه ، بیروت‌ 1417/ 1997، حوادث‌ و وفیات‌ 61ـ80 ه ، بیروت‌ 1418/1998؛ همو، سیر اعلام‌ النبلاء ، ج‌ 3، چاپ‌ شعیب‌ ارنؤوط‌، محمد نعیم‌ عرقسوسی‌، و مأمون‌ صاغرجی‌، بیروت‌ 1402/1982؛ سمعانی‌؛ لطف‌اللّه‌ صافی‌، منتخب‌ الاثر فی‌ الامام‌الثانی‌ عشر علیه‌السلام‌ ، قم‌ 1419؛ محمدبن‌ حسن‌ طوسی‌، کتاب‌ الغیبة‌ ، چاپ‌ عباداللّه‌ طهرانی‌ و علی‌احمد ناصح‌، قم‌ 1411؛ احمدبن‌ محمد کلاباذی‌، رجال‌ صحیح‌ البخاری‌، المسمّی‌' الهدایة‌ و الارشاد فی‌ معرفة‌ اهل‌ الثقة‌ و السداد ، چاپ‌ عبداللّه‌ لیثی‌، بیروت‌ 1407/1987؛ یوسف‌بن‌ عبدالرحمان‌ مزّی‌، تهذیب‌ الکمال‌ فی‌ اسماء الرجال‌ ، ج‌ 4، چاپ‌ بشار عواد معروف‌، بیروت‌ 1403/1983؛ مسلم‌بن‌ حجاج‌، صحیح‌ مسلم‌ ، استانبول‌ 1401/1981؛ احمدبن‌ علی‌ نسائی‌، سنن‌ النسائی‌ ، استانبول‌ 1401/1981؛ یحیی‌بن‌ شرف‌ نووی‌، تهذیب‌ الاسماء و اللغات‌ ، مصر: ادارة‌ الطباعة‌ المنیریه‌، ] بی‌تا. [ ، چاپ‌ افست‌ تهران‌ ] بی‌تا. [ .
نظر شما
مولفان
گروه
قرآن و حدیث ,
رده موضوعی
جلد 9
تاریخ 93
وضعیت چاپ
  • چاپ شده