ثبات هندوستانی، محمد عظیم رجوع کنید به ثابت‌اللّه آبادی، میرمحمد افضلNNNNثبوت رجوع کنید به ثابتات ازلیNNNNثُبَیْت‌بن محمد عسکری ، متکلم و فقیه و محدّث امامی قرن سوم. اطلاعات در بارة وی اندک، و محدود به گزارش نجاشی (متوفی 450) است. رجال‌شناسان امامی بعد از نجاشی، مطلبی به گفته‌های وی نیفزوده‌اند ( رجوع کنید به ابن‌داوود حلّی، ص 60؛ علامه حلّی، ص 30؛ تفرشی، ج 1، ص 317؛ میرداماد، ص 56).تاریخ دقیق ولادت و وفات ثبیت معلوم نیست اما با توجه به مصاحبتش با محمدبن هارون معروف به ابوعیسی وَرّاق (متکلم معروف امامی، متوفی بعد از 250) و روایت از ابواَحْوَص داودبن اسد مصری (متکلم امامی قرن سوم؛ابن بابویه، ص 618) می‌توان او را از رجال امامی قرن سوم دانست.نجاشی (ش300) ثبیت را متکلمی حاذق و مطّلع در حدیث و روایت و فقه معرفی کرده و او را از «أصحابنا العسکریّین» شمرده است. مامقانی (ج 1، بخش 2، ص 194ـ 195)، این تعبیر نجاشی را به معنای مصاحبت ثبیت با امام هادی و امام حسن عسکری علیهماالسلام دانسته و بر پایة آن احتمال داده است که وی در سامرا (عسکر = منطقة نظامی) می‌زیسته است، اما به نظر تستری (ج 2، ص 479) این تعبیر نجاشی صرفاً دلیلی بر امامی بودن ثبیت است، زیرا از وی با تعبیر «من اصحاب العسکریَّیْن» یاد نکرده است و عبارت او تنها بر اقامت ثبیت در یک منطقة نظامی، به احتمال قوی سامرا، دلالت دارد.به گفتة نجاشی (همانجا) ثبیت‌بن محمد، کتابهایی داشته است، از جمله تولیدات بنی‌امیه فی‌الحدیث و ذکر الاحادیث الموضوعة ، شامل احادیث ساختگی امویان؛ کتاب الاسفار ؛ دلائل الائمة علیهم‌السلام و نقض‌العثمانیة در ردّ عثمانیة جاحظ (متوفی 255). کتاب اخیر، ظاهراً به علت مصاحبت ثبیت با ابوعیسی وراق، به ابوعیسی نیز نسبت داده شده است (نیز رجوع کنید بهمسعودی، ج 4، ص 77؛ میرداماد، ص 55).در باب وثاقت یا عدم وثاقت ثبیت، در منابع رجالی مطلبی ذکر نشده است، تنها با توجه به اینکه ابن‌داوود در بخش اول کتاب الرجال ، نام موثقان را آورده و نام ثبیت نیز جزو آنهاست ( رجوع کنید به همانجا)، به وثاقت او اشاره شده است ( رجوع کنید بهخوئی، ج 3، ص 403).نجاشی (ش 301) از ثبیت دیگری در شمار راویان امام صادق علیه‌السلام نام برده، اما کنیه یا نام پدر یا نسبت وی را ذکر نکرده است و تنها حدیثی را آورده که ابوایوب خَزّاز ( رجوع کنید بهخوئی، ج 21، ص 295) از ابوبصیر از ثبیت از امام صادق علیه‌السلام روایت کرده است؛ ظاهراً مراد او ثبیت‌بن نشیط کوفی است (برای پاره‌ای مناقشات سَنَدی رجوع کنید به تستری، همانجا). در بارة ثبیت‌بن نشیط کوفی نیز جز روایتی از امام صادق علیه‌السلام و ذکر نام وی در شمار شاگردان آن حضرت ( رجوع کنید به طوسی، ص 174) اطلاع چندانی در دست نیست. کلینی (متوفی 329؛ ج 1، ص 308) نیز حدیثی از امام صادق در باب دلالت بر امامت امام موسی‌کاظم علیهماالسلام نقل کرده که در سلسلة اِسناد آن، نام ثبیت آمده است. با توجه به اینکه ابوایوب خزّاز از ثبیت‌بن نشیط روایت کرده، در حدیث کلینی نیز منظور ثبیت‌بن نشیط‌کوفی است.وقوع تصحیف در نسخه‌های کتاب نجاشی، این احتمال را پدید آورده که این دو نام (ثُبیت‌بن محمد، ثبیت) به یک نفر تعلق دارد (مثلاً رجوع کنید به تفرشی، ج 1، ص 317 ؛ آقابزرگ‌طهرانی، ج 2، ص 59)، اما برخی رجال‌نویسان (برای نمونه رجوع کنید به تستری، همانجا؛ خوئی، ج 3، ص 402) بر نادرستی این احتمال تأکید کرده‌اند؛ زیرا ثبیت‌بن محمد، به احتمال قوی، اهل سامرا بوده است (شهری که در 221، در زمان معتصم بنا شد)، بنا براین بین وی و امام صادق علیه‌السلام فاصلة زمانی وجود دارد. دلیل دیگر، مصاحبت ثبیت‌بن محمد با ابوعیسی ورّاق است که محمدبن احمدبن یحیی اشعری از او روایت کرده (نجاشی، ش 939؛ در بارة ابوعیسی ورّاق رجوع کنید به همان، ش 1016) و بنا براین در طبقة اصحاب امام صادق علیه‌السلام نبوده است (نیز رجوع کنید به میرداماد، ص 56).منابع: آقابزرگ‌طهرانی؛ ابن بابویه، الامالی ، قم 1362 ش؛ ابن‌داوود حلّی، کتاب الرجال ، چاپ محمدصادق آل‌بحرالعلوم، نجف 1392/ 1972، چاپ افست قم ] بی‌تا. [ ؛ محمدتقی تستری، قاموس‌الرجال ، قم 1410ـ ؛ مصطفی بن‌حسین تفرشی، نقدالرجال ، بیروت 1419/1999؛ خوئی؛محمدبن حسن طوسی، رجال‌الطوسی ، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم 1415؛ حسن بن‌یوسف علامه حلّی، رجال‌العلامة‌الحلّی ، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، نجف 1381/1961، چاپ افست قم 1402؛ کلینی؛ عبداللّه مامقانی، تنقیح‌المقال فی علم‌الرجال ، چاپ سنگی نجف 1349ـ1352؛ مسعودی، مروج (بیروت)؛ محمدباقر بن‌محمد میرداماد، الرواشح‌السماویة فی شرح‌الاحادیث الامامیة ، چاپ سنگی تهران 1311، چاپ افست قم 1405؛ احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة المشتهر ب رجال‌النجاشی ، چاپ موسوی شبیری زنجانی، قم 1407.
