ثابتبن اسلم حلبی ، فقیه و نحوی و قاری شیعی اهل حلب. کنیهاش ابوالحسن و از شاگردان بر جستة ابوالصّلاح حلبی (متوفی 447) بود و پس از او تصدی کارهایش را بر عهده گرفت (ذهبی، 1406، ج 18، ص 176؛ ابنحَجَر عَسقَلانی، ج 2، ص 75). ثابت سرپرست کتابخانهای از موقوفات سیفالدوله حمدانی (حک : 333ـ356) در حلب بود (ذهبی، 1414، حوادث و وفیات 441ـ460 ه ، ص 499). در قرن ششم، منتجبالدین رازی (ص 35) از ثابتبن احمدبن عبدالوهاب حلبی فقیه یاد کرده است که شاگرد ابوالصّلاح حلبی بوده؛ اما آقابزرگطهرانی (ج 4، ص 226) او را کسی جز ثابتبن اسلم و متأخر از او دانسته است.از تألیفات ثابت، کتابی ذکر شده است در اثبات اینکه قرائت عاصمبن ابیالنَّجود (متوفی 127) منطبق با قرائت قریش بوده است (ذهبی، 1414، همانجا؛ قس آقابزرگطهرانی، همانجا). اثر دیگر ثابت، ابتداء دعوةالعبیدیین و کشف عُوارهم است (آقابزرگطهرانی، ج 1، ص60) و در آن گزارشی از دعوت اسماعیلیان آورده و به نقد آرای آنان پرداخته است (ذهبی، 1406؛ همو، 1414، همانجاها). اسماعیلیان معتقد بودند که او با نوشتن این کتاب مذهب آنان را به نابودی کشانده است (همو، 1414، همانجا؛ صَفَدی، ج10، ص470)، ازاینرو بهدستور مستنصر، خلیفة فاطمی (حک : 427ـ487)، او را دستگیر کردند، به مصر بردند و به دار آویختند (ذهبی، 1406؛ همو، 1414، همانجاها) و کتابخانة حلب را که در آن زمان دارای دهها هزار جلد کتاب بود، آتش زدند (همانجاها). در مورد آثار دیگر او و یا نسخ خطی یا چاپی آثار مذکور اطلاعی در دست نیست.تاریخ ذهبی که قدیمترین منبع در بارة ثابتبن اسلم است، تاریخ قتل او را حدود سال 460 ذکر کرده است (همانجا) و تراجم دیگر به اتفاق، نیز همان تاریخ را ضبط کردهاند (صفدی؛ ابنحجر عسقلانی، همانجاها).منابع: آقابزرگطهرانی؛ ابنحجر عسقلانی، لسانالمیزان ، حیدرآباد دکن 1329ـ1331، چاپ افست بیروت 1390/1971؛ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام ، چاپ عمر عبدالسلام تدمری، حوادث و وفیات 441ـ460 ه ، بیروت 1414/ 1994؛ همو، سیر اعلام النبلاء ، ج 18، چاپ شعیب ارنوؤط و محمدنعیم عرقسوسی، بیروت 1406/ 1986؛ صفدی؛ علیبن عبیداللّه منتجبالدین رازی، فهرستاسماء علماء الشیعة و مصنفیهم ، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، بیروت 1406/ 1986.
