حوزة گستردة غرب جهان اسلام، از آغاز فتح اسلامی تا دورة معاصر، بحرانهای پی‌درپی در این حوزه و حیات اجتماعی آن از فصلهای مهم و تأمل‌برانگیز در تاریخ اسلام است که متأسفانه پژوهشگران ایرانی کمتر به آن توجه کرده‌اند. لذا به‌منظور تقویت و توسعة مطالعات و پژوهشهای این حوزه و در جهت تخصصی‌ترشدن فعالیتهای علمی بنیاد، گروه مطالعات غرب جهان اسلام در زمستان ۱۳۹۳ فعالیت خود را آغاز کرد. پس از گروه مطالعات شبه‌قاره و جنوب‌شرق آسیا، گروه مطالعات غرب جهان اسلام دومین گروه در بنیاد دایرةالمعارف اسلامی است که بر مبنای مطالعات منطقه‌ای تشکیل گردیده‌است. هستة اولیة این گروه مبتنی بر دو بخش جغرافیا و تاریخ سیاسی است، با این تقسیم‌بندی:

۱) مغرب اسلامی: سرزمین وسیعی از مرزهای غربی مصر تا اقیانوس اطلس، شامل کشورهای کنونی لیبی، تونس، الجزایر، مغرب عربی و موریتانی. مرزهای شمالی این منطقه دریای مدیترانه و جنوب آن بیابانی است که به سرزمین سودان محدود می‌شود.این منطقه خود مشتمل بر سه بخش است: الف) مغرب ادنی یا افریقیه ← لیبی (بخش طرابلس)، تونس و بخشهایی از شرق الجزایر ب ) مغرب اوسط (میانه) ← شامل الجزایر ج) مغرب اقصی ← کشور مغرب یا مراکش و موریتانی را باید منطبق بر آن دانست.

۲) کشورهای مسلمان واقع در افریقای غربی، شرقی و مرکزی.

۳) اندلس (اسپانیای مسلمان) و جزایر مدیترانه← حوزة جغرافیایی از شبه‌جزیرة ایبری (محدودة دو کشور اسپانیا و پرتغال امروزی) و جزایر واقع در دریای مدیترانه که در اختیار مسلمانان قرار داشت. مانند صقلیه (سیسیل)، ساردنی، جزایر بالئار (به‌ویژه دو جزیرة میورقه و منورقه).

بر این اساس، گروه مطالعات غرب جهان اسلام در حال حاضر به مطالعة تاریخ سیاسی و جغرافیای این مناطق، از آغاز ورود اسلام به این سرزمینها تا دورة معاصر، می‌پردازد.